สำรวจอโยธยากับอาจารย์ศรีศักร วัลลิโภดม สำรวจอโยธยากับอาจารย์ศรีศักร วัลลิโภดม | Page 27

บริเวณแยกล�ำน�้ำป่าสักสายเดิมจุดตั้งต้นของคันคูขื่อหน้า ที่กลายเป็นแม่น�้ำป่าสักในปัจจุบัน และบริเวณนี้คือปากคลองหันตราในปัจจุบัน “ปากน� ำ ้ แม่เบี้ย” ไปตาม “ล�ำน�้ำหันตรา” ที่กลาย มาเป็น “ล�ำน�้ำป่าสัก” เมื่อวกไปทางตะวันตกใน เขต “ต�ำบลหัวรอ” ก็พบกับ “แม่น ำ �้ ลพบุรี” ก่อนขึ้น เหนือผ่านอ�ำเภอนครหลวงไปยังอ�ำเภอท่าเรือจังหวัด สระบุร ท ี แ ี่ ม่น ำ �้ ป่าสักแยกออกเป็น ๒ สาย คือ ล�ำน� ำ ้ ป่าสักที่กลายเป็นล�ำน�้ำหันตรา กับ ล�ำน�้ำพระแก้ว หรือคลองโพที่ไปออกแม่น�้ำเจ้าพระยา ณ บริเวณ เกาะพระ เส้นทางระหว่างแม่น�้ำป่าสักทั้งสองสายน มีร่องรอยของการขุดคลองและการตั้งถิ่นฐานของ บ้านเมืองในนิเวศลุ ม ่ น� ำ ้ ล�ำคลองไปจนถึงสระบุร แ ี ละ ลพบุรี ซึ ง ่ อาจกล่าวได้ว า ่ “เมืองอโยธยา” คือเมือง ที่เกิดขึ้นเพื่อสัมพันธ์กับบ้านเมืองและการตั้งบ้าน แปงเมืองของลุ่มน�้ำป่าสัก และพัฒนาขึ้นเป็นเมือง ท่าแทน “เมืองละโว้” ในพุทธศตวรรษที่ ๑๘-๑๙ ความเป็ น เมื อ งหลวงเมื อ งท่ า ดั ง กล่ า วท สะท้อนให้เห็นบริเวณที เ ่ รือสินค้า เรือใหญ่ทางทะเล มาจอดทอดสมอตรงบริเวณปากน�้ำแม่เบี้ยที่มีวัด พนัญเชิงและต�ำนานนางสร้อยดอกหมาก เล่าขาน ความเป็นไปของ “เมืองอโยธยาศรีรามเทพนคร” มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธ 27