ตามรอยอาทิตย์อุทัย : แผนสร้างชาติไทยสมัยคณะราษฎร | Page 20
ทหาร ดังเห็นได้จากญี่ปุ่นท�ำสงครามกับชาติมหาอ�ำนาจต่างๆ เช่น
สงครามกับจีนในสมัยราชวงศ์ชิง (พ.ศ. ๒๔๓๗-๒๔๓๘), สงครามกับ
รัสเซีย (พ.ศ. ๒๔๔๗-๒๔๔๘), การบุกเกาหลี (พ.ศ. ๒๔๕๓)
ต่อมาในสมัยไทโช (Taicho Era, พ.ศ. ๒๔๕๕-๒๔๖๙) ญี่ปุ่น
เกิดบรรยากาศทางการเมืองแบบประชาธิปไตยในช่วงสั้นๆ แต่ต่อมา
ญี่ปุ่นประสบปัญหาความถดถอยและวิกฤติเศรษฐกิจในช่วงทศวรรษ
๒๔๖๐-๒๔๗๐ กระทั่งสมัยช่วงต้นโชวะ (Showa Era, พ.ศ. ๒๔๗๐-
๒๕๓๒) ในที่สุดกองทัพได้ท�ำรัฐประหารรัฐบาลพลเรือนและเข้าครอบง�ำ
รัฐบาลเพื่อก�ำหนดทิศทางการบริหารประเทศใหม่ มีการระดมประชาชน
และทรัพยากรเข้าสู่สงครามโลกครั้งที่ ๒ ในท้ายที่สุด ๑๓
ทั้งนี้ เคนอิชิ โตมินากา (Kenichi Tominaga) (พ.ศ. ๒๕๓๔)
ศึกษาการสร้างความเป็นสมัยใหม่ของญี่ปุ ่น เขาเสนอว่า การสร้างความ
เป็นสมัยใหม่ของญี่ปุ่นเกิดขึ้นจากความเปลี่ยนแปลงส�ำคัญดังต่อไปนี้
การสร้างความเป็นสมัยใหม่ทางการเมือง (Political modernization)
การสร้างความเป็นสมัยใหม่ทางเศรษฐกิจ (Economics modernization)
โดยเฉพาะการอุตสาหกรรมและความเป็นสมัยใหม่ทางสังคมวัฒนธรรม
(Social and Cultural modernization) อันเป็นกระบวนการท�ำให้สังคม
ปิดของชนบทเปลี่ยนไปสู่สังคมเปิดแบบเมือง ตลอดจนการเปลี่ยนจาก
วัฒนธรรมความเชื่อสิ่งเหนือธรรมชาติ ความไร้เหตุผลไปสู่ความเป็น
วิทยาศาสตร์และความมีเหตุมีผล ๑๔
เมื่อกล่าวถึงหนึ่งในนโยบายที่ส�ำคัญของรัฐบาลคณะราษฎร ภาย
หลังการปฏิวัติ ๒๔๗๕ แล้ว นโยบายสร้างชาติที่มีความชัดเจนในช่วง
รัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม (พ.ศ. ๒๔๘๑-๒๔๘๗) มีผลต่อความ
เปลี่ยนแปลงของสังคมไทยอย่างกว้างขวางในหลากหลายมิติ
แต่การศึกษาค้นคว้านโยบายสร้างชาติที่ผ่านมามักถูกศึกษา
ตีความหมายไปในแง่ลบ เช่น รอง ศยามานนท์ (พ.ศ. ๒๕๒๐) แถมสุข
12 ณัฐพล ใจจริง