"Эхэ нютаг Хоорхэмни" Эхэ нютаг Хоорхэмни | Page 98

VI. ЭРДЭМ БЭЛИГЭЙ ОРЬËЛ ӨӨДЭ
ПСИХОЛОГИЧЕСКА ШЭНЖЭҺЭЭНЬ ДУЛДЫДУУЛААН ҺУРГАХА
Бидэнэр өөһэдынгөө ажалда элдэб арга хэрэглэжэ, хэшээлнүүдээ хүүгэдтэ
бүри ойлгосотой, һонирхолтой болгохые оролдонобди.
Һурагшадай
хэлэ
хүгжөөлгын
гол
асуудалнуудай
нэгэн
хадаа
дифференцированнэ (ойлгосоһоонь дулдыдуулаанги) аргаар заалга болоно.
Энэ арга хадаа һурагшадай ойлгосоһоо дулдыдуулаан заалгын нэгэ аргань
болоно. Багшалгын гол асуудалнуудай ёһоор, һурагшадые зүбөөр, уран гоёор
бэшэжэ һургахын тула һурагша бүхэнэй сэдьхэлэй (психологическа) шэнжые
— хүгжэлтые, ойлгосые, анхаралые гол хараадаа абаха гээшэ тон шухала.
Хөөрэлдөөнэй хэлые хүгжөөхэ талаар хүтэлбэриие ангиһаа ангида удаа дараалан
дамжуулха хэрэгые хангаха гээшэ - ехэ шухала юм. Тиихэдээ багшанар өөрынгөө
онсоор нёдондонойнгоо сэтгүүлэй дүнгүүдые тон наринаар хаража үзэхэдөө
иимэ асуудалнуудта анхаралаа хандуулха ёһотой:
а) Һурагша хэшээлнүүдтээ хэр зэргэ бэлдэдэг байгааб?
б) Һурагша ямар сэдэбуүдээр хэшээлнүүдээ гээгээб?
в) Ямар сэдэбүүдыень тон һайнаар, ямарыень — муугаар гарааб?
г) Тэдэнэй дэбтэр нарин хадагалагдаха ёһотой.
Хэрбэеэ эдэ эрилтэнүүдэй хараада абтаа һаань, зүбөөр бэшэжэ шадаха дүй
дүрэтэй һурагшадые бии болгохонь дамжаггүйл.
Дифференцированнэ (ойлгосоһоонь дулдыдуулаанги) аргын ямараар
бэелүүлэгдэжэ байһые манай һургуулиин 4-хи ангиин жэшээ дээрэһээ хаража
үзэе. «Юрын ба дэлгэрэнгы мэдүүлэлнүүд» гэһэн сэдэбээр түрэлхи хэлэнэй
хэшээл тус ангида үнгэргэгдэдэг байгаа. Тиихэдээ, шудалһан зүйлөө һайнаар
хадуужа абаха шатада һуралсалай энэ арга хэрэглэгдээ һэн.
«Ойдо болоһон ушар» гэһэн зурагаар үгүүлбэри бэшэхэ хүдэлмэри хэшээлэй
һүүлдэ һурагшадта дурадхагдаа. Тус хүдэлмэри иигээд үнгэргэгдөө: һайн,
дунда зэргэ, муу һурадаг һурагшадһаа бүридэһэн ами амяараа 3 бүлэг боложо
анги хубаарилагдаа. Нэгэдэхи бүлэгтэнь тон хүндэ, хоёрдохидонь — бэлэншэг,
гурбадахидань — тон бэлэн даабаринууд үгтөө. Грамматическа даалгабаринууд
баһал энэ ёһоор үгтэһэн байгаа.
Даалгабариин дүүргэгдэһэн хойно хэдэн һурагшад өөһэдынгөө зохёоһон
хүдэлмэриие уншаа, харин бусадынь эдэ хүдэлмэрииень зүбшэн хэлсээ, тэдээн
тухай һанамжануудаа хэлээ:
— Жэшээнь, Найданов Дамбын үгүүлбэри һайнаар зохёогдоо, юундэб гэхэдэ,
удхыень тон зүбөөр гаргажа шадаа, уран гоё үгэнүүдээр зураглан харуулаа.
— Будацыренов Мишын үгүүлбэри богонишье һаа, баһа һайн, тодо эли
үгэнүүдээр зураглагданхай,—гэжэ һурагшад тодоруулаа.
Һурагшадай зохёоһон хүдэлмэринүүдые өөһэдтэнь зүбшэн хэлсүүлхэдэ,
96