Бэлэрын аршаан тухай дуун бии гэжэ урданай зон мэдэдэг гээшэбди . Тэрэ дуунай түүхэ хөөрэбэл : « Нэгэ хүн хани нүхэрэйнгөө үбдэхэдэ энэ аршаанда асаржа , хүртүүлһэн , эдэгээһэн гэхэ . Тиигээд энэ аршааниие магтажа , эхэнэрынь эрэ нүхэртөө зорюулжа дуулаһан юм ха :
Долоонхон эхитэй Бэлэрэмнай Домтой , адистай аршаан лэ , Дойбодхон эгэшэ пулаадни Дуралсан нүхэрэйм бэлэглэһэн лэ ».
Иигэжэ урданай дуунуудай удха заабол хүнэй ажабайдалһаа үндэһэтэй байдаг гээшэл даа . Мүнөө Бэлэрын аршаан тухай яһалал һураг суу олондо мэдээжэ болонхой . Аргатай зон ошожо , халуун аршаандань ородог , хүртэдэг гэжэ мэдэнэбди .
Нютаг бухэндэ нангин аршаанууд бии гээшэ ааб даа . Хөөрхын эхин Маарагта гэжэ газарта баһал хүнүүдтэ ехэл туһатай аршаан бии гэжэ мэдэдэг гээшэбди .
Энэ аршаан тухай Бүүбэй Намсараевна , иигэжэ хөөрэнэ : « Би залуушаг ябахадаа , хии шарын үбшэнтэй , ехэл зободог һэм . Тэрэ аршаанһаа мүльһынь залажа , хэды дахин хүйтөөр хүртөөд , шараяа бусалжа , зосооһоом орьёлжо зободог аад , огто болижо , ехэл амараа хүм . Анхандаа энэ аршаанда торходошье ородог байһан юм . Аршаан гээшые арюудхажа , зай табижа байдаг ёһотой юм . Һүүлэй үедэ бузарлагдажа , эхиниинь олдохоёо болёо гээд һанагшаб . Аршаан үгы болодоггүй , гансал байраяа урилжа , арюун газарта дэлбэрһэн байха », — гэхэдэнь , намда ехэл һонирхолтой байгаа . Юундэб гэхэдэ , би баһал угай үбшэн гэхэ гү , хии шарын үбшэнһөө наһаараа шахуу хахасадаггүй хүм . Урин дулаанай болоходо , заабол энэ аршаанһаа хүртэхэб гэжэ бодожо һуугаа һэм . « Бууралһаа үгэ дуулаха , болоһонһоо ама хүрэхэ » гэжэ тон зүб .
Урданаймнай зон үльгэр түүхын амиды домогууд һууна гээшэл даа . Тэдэнэртэеэ уулзажа , хөөрэлдэжэ , шэхэндээ хадуун абажа , залуу үетэндэ дамжуулаан хөөрэжэ ойлгуулха ёһотойбди гэжэ һанагшаб . Хожом уулзахадаа , үшөөл һонин хөөрэхэл байха гэжэ бодоо һэм .
Чингис Цыреновичэй эжы тухайгаа дурсаһан дулаахан үгэнүүдые хабсаргая : « Энхэргэн зөөлэн абари зантай эжы тухайгаа сэдьхэлэй һайхан үгэнүүдые дурдаха дурам хүрэнэл даа . Буряад наһаараа 87-той эжымни - Бүүбэй Намсараевна тэрэ үеын буряад эхэнэрнүүдтэл адли эрдэм ном үзөөшьегүй һаа , урагшаа һанаатай , сарюун сэхэ харгы замтай ябажа , Эхэ оронойнгоо дабшалта , хүгжэлтэдэ багаханшье һаань , нэмэри туһа оруулалсаһан габьяатай : хамтын байдалуудай хүшэр хүндэ ажалда эсэшэ сусашагүйгөөр ажаллажа , утынгаа амаралтада гаража , аша , зээнэр , гушанараа үргэлсэжэ , энхэ элүүр , зол жаргалтай , ухаан һонор зандаа ябанал даа . Тиимэһээ : « буянтайл хүгшэн гээшэ аабза » — гэжэ сэдьхэлдээ шэбшэн , захидаг захяаень , ойлгуулдаг ухааень би , хүбүүниинь , наһанай заршам болгожо , ажал хэрэгээ бэелүүлэн баясадагби .
Ами наһандань золтой , жаргалтай , уйдхар , гашуудалтай үдэрнүүд ушарһан лэ юм бэзэ . Хэды тиимэ байгаашье һаань , энхэргэн һайхан эжымни , зоригоо
30