"Эхэ нютаг Хоорхэмни" Эхэ нютаг Хоорхэмни | Page 183

Ямбалан хэшэглэн байхань алим:
Аха дүүнэртэл, айлшадаа хүлеэһэн хада гүбээнүүд,
Ангирай дуута нюусаяа таалгахагүй нуур намагууд,
Аляалан гасаалдаг залуухан басаганай сэсэгтэ уралнуудтал
Амидаралай дэлгэрые гэршэлэн байгаа үнгэтэ байгаали,
Танай урда доро дохин, сэдьхэл зүрхэеэ хүлгөөнэм,
Танай урлаһан тэнюун байдалаар мүнхэ наһаяа

зохёоном…
Зунай зулгы сагта хүдөө нютагаараа ябахадаа, үнэхөөрөөл байгаалиин
шэмэг гоё һайхан анхилма агаар, уран гоёор уралан бүтээһэн шэнги нэмэргэ
набшаһадтай модод, талын гоёхон сэсэгүүд, шубуу шонхорой дуу дорьбоон,
хүнэй сэдьхэл хүлгөөдэг, уяруулдаг, дабташагүй мэдэрэлдэ абтахаш, бодолдош
гансал һайн һайхан эрмэлзэл түрэдэг.
Минии бүри жаахан үхибүүн ябахадам, эжым хэлэгшэ һэн: «Холын хүхэрэгшэ
хадын оройгоор харадаг ябаарай», – гэхэдэнь, ухаангилан бодожо шадахагүй ахир
наһан. Мүнөө бодоходом, холын харасатай, ухаансар үримни болоһой даа гэжэл
хүсэдэг байгаал хаш гэжэ таамаглан бодогшоб даа. Бултал байгаалиин үринэр ха
юм бибди даа.
ХАНДАЛГА
Булта хүндэлжэ байбалнай,
Булта хүгжөөжэ шадабалнай,
Булта аршалжа ябабалнай,
Буян дэлгэхэл буряад һайхан хэлэмнай
Олон арадай хэлэнүүдээр
Яһаниинь худхаржа шадахагүйл,
Олон үнгын хэлэнүүдээр
Нүхэсэжэ «ялас» гэхэл даа,
Үндэһэмнай, эхэмнай,
Урдаа һарбайха юумэмнай
Узуур унгимнай ушар ябадалнай,
Хүндэтэ буряад хэлэмнай,
- гэһэн шүлэгэй мүрнүүдые уншахадаа омогорхохоор, баясахаар байна. Энэ
һайхан эхынгээ хэлэн дээрэ тэнжэжэ хүн боложо ургаабди, хүгжөөбди. Гэн гэтэр
түрэл хэлэнэйнгээ түригдэжэ, хэдэн үе зонойнгоо түрэл хэлэеэ мэдэхэеэ болиһон
байдал юу харуулнаб. Ородой агуу ехэ шүлэгшэн А.С. Пушкин хэлэһэн байна:
«Түрэл хэлэеэ мэдэхэгүй арад – арад бэшэ».
Бурхантай, буянтай дээдын заяатай буряад арад, арад бэшэ боллхо туйлдаа
бү хүрэел. Хүүгэдээ эхын хэлэнһээ бү холодуулаял. «Тэдэнэй тон багахан балшар
наһанһаань түрэл хэлэндэ һургажа эхилбэл, үрэ дүнтэй байхань дамжаггүй»,
181