Της Νίκης Μπάκουλη

Η πλατεία της Νέας Σμύρνης είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα σημεία όχι μόνο της πόλης, αλλά όλης της Αθήνας. Αποτελεί και μια από τις μεγαλύτερες πλατείες της Ελλάδας, με την έκταση της να ' χει φτάσει τα 20 στρέμματα. Εκεί θα βρείτε το εμπορικό και το διοικητικό κέντρο της περιοχής. Εκεί γίνονται οι καλλιτεχνικές, οι πολιτιστικές και οι πολιτικές συγκεντρώσεις. Αυτά όμως, είναι πράγματα που γνωρίζετε. Δεν αντιπροσωπεύουν όμως, στο 100 % την πλούσια ιστορία της πόλης και την ακόμα πιο πλούσια ιστορία του κεντρικού της σημείου. Με τη βοήθεια ενός vero Νεοσμυρνιώτη, του Αλέξη Κολοτούρου αναζητήσαμε εκείνες τις λεπτομέρειες που κάνουν τελικά, τη διαφορά.

Introduction

Η χωροθέτηση της πλατείας υπήρχε στον πρώτο πολεοδομικό σχεδιασμό της Νέας Σμύρνης, στα τέλη του ' 30. Η προοπτική ήταν να αποτελέσει το εμπορικό κέντρο της προσφυγικής πόλης. Ο περίγυρος της πλατείας είχε δενδροφυτευτεί από το 1938. Στο εσωτερικό της, υπήρχε μια τεράστια επίπεδη αλάνα έως το 1970, οπότε επί δημαρχίας Αθανάσιου Παπαθανασίου ξεκίνησε η ανάπλαση που κατέληξε σε μια από τις πιο όμορφες πλατείες της Ελλάδας. Δημιουργήθηκαν έξι λίμνες που επικοινωνούν με μικρούς καταρράκτες και συντριβάνια, μια μικρή γέφυρα, τουριστικό περίπτερο, παιδικές γωνιές, ενώ τοποθετήθηκαν και αγάλματα ευεργετών. Τη μελέτη και την επίβλεψη της διαμόρφωσης, είχε αναλάβει το αρχιτεκτονικό γραφείο Γ. Λεονάρδου και Λ. Καλαβύτη.

Στο κεντρικό σημείο, ανυψώθηκε η αναμνηστική στήλη( οβελίσκος), ύψους 5 μέτρων, έργο του γλύπτη Βάσου Καπάνταη, με ανάγλυφες παραστάσεις που συνδέουν τη νέα πόλη με τη μικρασιατική Σμύρνη. " Ο Παπαθανασίου είχε " βγει " κόντρα στη Χούντα. Έκανε πολλά έργα, μόνος του. Για παράδειγμα, τα έργα για τους υπονόμους. Ούτε για αυτά είχε έγκριση. Είχε ένα φαρμακείο, αριστερά από το σημείο που βρίσκεται σήμερα η καφετέρια“ Avenue”, δίπλα στο τότε ζαχαροπλαστείο του Τσιάπη. Είχε οραματιστεί τη Νέα Σμύρνη, με μια πλατεία ως σημείο αναφοράς. Και ενώ αρχικά τον βρίζαμε, είναι το μεγαλύτερο έργο που έχει γίνει στη Νέα Σμύρνη ". Γιατί όμως, τον έβριζαν οι κάτοικοι της πόλης; " Γιατί ήταν χουντικός. Αν και αυτό δεν είναι ακριβές, γιατί είχε εκλεγεί με τη ψήφο του λαού ως δήμαρχος και τον κράτησε η χούντα. Παραμένει ωστόσο, δεδομένο ότι έκανε πάρα πολύ μεγάλο έργο ".

Το 2003 ξεκίνησε η τελευταία ανάπλαση, που είχε ως συνέπεια την πεζοδρόμηση

των τριών πλευρών( 25ης Μαρτίου, 2ας Μαΐου και Ειρήνης) και τότε ήταν που τοποθετήθηκε το άγαλμα του Ελευθερίου

Βενιζέλου, μπροστά από τη στάση του τραμ. Σε κεντρικό σημείο, υπάρχει και η προτομή του Αθανάσιου Καρύλλου, του πρώτου αιρετού κοινοτάρχη και Δημάρχου της Νέας Σμύρνης. Εκεί κοντά βρίσκεται και η Πυραμίδα.“ Απέναντι της ήταν το Αστυνομικό τμήμα, το ΚΒ ', το οποίο παλαιότερα βρισκόταν στην γωνία απέναντι από τον κινηματογράφο“ Αστόρια”, που ήταν στο σημείο της πρώην Εμπορικής Τράπεζας-στην πλάγια πλευρά της Εστίας.

Όταν η“ Ευαγγελική” ήταν η πηγή ζωής της πλατείας

Το Δημαρχείο το παλαιό, ήταν στην γωνία του πεζόδρομου της πλατείας και της οδού Παλαιολόγου”. Πλάγια της Πυραμίδας, δίπλα στο σημερινό Gruppo Ottico“ ήταν το Γυμνάσιο η " Ευαγγελική Νέας Σμύρνης, στο κτίριο " Γεωργίου Τσακίρη ". Η πλατεία αποκτούσε ζωή, όταν λειτουργούσε το σχολείο. Οι περισσότεροι από όσους θα αναφέρω στη συνέχεια, πήγαν εδώ σχολείο”. Το σχολείο της Εστίας προστέθηκε πολύ αργότερα " μετά τη σχετική χρηματοδότηση του Αριστοτέλη Ωνάση ". Η αυθεντική Εστία έστεκε εκεί όπου βρίσκεται και σήμερα από το 1930-είχε δημιουργηθεί από Έλληνες Μικρασιάτες πρόσφυγες, με στόχο τη συλλογή, τη μελέτη και την περίσωση του εθνικού, πνευματικού, ιστορικού, λαογραφικού και γλωσσικού πλούτου του ελληνισμού της Μικράς Ασίας, του Πόντου, της Ανατολικής Θράκης και της Κωνσταντινουπόλεως.

Το κτίριο της " Ευαγγελικής " δεν υπάρχει πια πάνω στην πλατεία( το σχολείο έχει μεταφερθεί σε άλλο σημείο της πόλης), αλλά " στην είσοδο του υπάρχοντος οικοδομήματος υπάρχει το σχέδιο της εισόδου της " Ευαγγελικής ". Μπροστά, ήταν δρόμος και περνούσαν αυτοκίνητα. Το τοπίο ήταν έρημο ". Τι υπήρχε; " Σπίτια, αλλά όχι καταστήματα και ζωή. Παρεμπιπτόντως, υπήρχαν και τρία βενζινάδικα " παρ ' ότι αναφερόμαστε σε μια εποχή που δεν είχε κάθε σπίτι τρία αυτοκίνητα. " Η αλήθεια είναι πως δεν υπήρχαν πολλά αυτοκίνητα ". Τότε πώς μόνο στην πλατεία υπήρχαν τρία βενζινάδικα; " Ε, οι Νεοσμυρνιώτες ήταν πλούσιοι ".

Επιστρέψαμε στην " Ευαγγελική ", για να μας διηγηθεί μια ιστορία: " Είχαμε έναν εκπληκτικό καθηγητή γυμναστικής, Λεγόταν Σταυρουλάκης. Αγαπούσε τους αθλητές πολύ. Όποιος ασχολείτο με τον αθλητισμό, ήταν Θεός για εκείνον. Είχε ένα χούι. Όταν τσαντιζόταν, έριχνε ένα χαστούκι. Έφευγε το ρολόι από το χέρι, διαλυόταν, πήγαινε το έφτιαχνε και φτου και από την αρχή. Όπως καταλαβαίνεις, δεν δούλευε ποτέ. Ήταν μια μέρα λοιπόν, ο Αποστόλης Αποστολόπουλος που έλεγε τις ειδήσεις στην ΕΡΤ, και έπρεπε να τρέξει100 μέτρα, για να τον χρονομετρήσει ο γυμναστής με το ρολόι του. Όταν τερμάτισε, ρωτήσαμε ποιος ήταν ο χρόνος. Τον ακούμε να λέει με ένταση " πηγαίνετε, πηγαίνετε " και όπως περπατάμε να φύγουμε, ακούω από πίσω κάποιον να φωνάζει " παγκόσμιο ρεκόρ "! Πέσαμε όλοι κάτω από τα γέλια. Εξυπακούεται πως το ρολόι δεν είχε μετρήσει τίποτα ".

Επί της πλατείας και απέναντι από τον Γαλαξία υπήρχε το κουρείο του Βουρέκα και το ζαχαροπλαστείο του Τσιάπη. Χαρακτηριστικά στέκια των Νεοσμυρνιωτών.“ Εκεί που βρίσκεται σήμερα η καφετέρια“ Grotto” ήταν ένα κτίριο, στο οποίο είχε δημιουργηθεί παράρτημα του σχολείου-δεν επαρκούσαν οι αίθουσες για να καλύψουν τις ανάγκες. Λίγο αργότερα, έγινε και δεύτερο παράρτημα, ακριβώς απέναντι( γελάει). Δίπλα ήταν ο Βουλγουρίδης το βιβλιοπωλείο, που αργότερα μεταφέρθηκε στην 2ας Μαΐου. Η πλατεία είχε 2-3 μαγαζιά. Στο ύψος που είναι τώρα η Alpha Bank, υπήρχε το περίφημο καφενείο Ο Λάκκος. Επί της Ελευθερίου Βενιζέλου, εκεί που σήμερα είναι ο γερμανικός φούρνος ήταν ένα άλλο ξακουστό καφενείο, αυτό του Τσολιά ". Από ό, τι βλέπουμε τη σήμερον ημέρα στην πλατεία, τότε δεν υπήρχε παρά το... 5 %. " Όλα μαζί ήταν 7-8 μαγαζιά, συμπεριλαμβανομένου του Λώλου, ένα από τα πιο ιστορικά μαγαζιά των νοτίων προαστίων που κατέβασε ρολά το 2014, έπειτα από 79 χρόνια " ύπαρξης ". Άλλο ιστορικό ζαχαροπλαστείο ήταν το Κοσμικόν ".

O Πανιώνιος ήταν ανέκαθεν σημείο αναφοράς

Τα πρώτα στέκια γέμιζαν από φωνές των αθλητών της περιοχής. Γιατί τότε όλοι έκαναν ένα σπορ. " Οι γεννηθέντες από το 1946 και μετά παίζαμε μπάσκετ. Οι μισοί στον Μίλωνα και οι άλλοι μισοί στον Πανιώνιο. Είχαν διαμορφωθεί οι δυο ομάδες και είχαν φτάσει στο σημείο να συναγωνίζονται. Πάντα ήταν καλύτερος ο Πανιώνιος, αλλά ο Μίλωνας είχε καταφέρει να είναι ανταγωνιστικός. Στη " Λήδα ", το μέρος όπου πηγαίναμε όλοι τότε, γίνονταν όλες οι πλάκες. Ήταν ζαχαροπλαστείο και άνηκε στον Βασίλη Φραγκούλη, ο οποίος μετά είχε τον " Άδωνι ". Τη δεκαετία του ' 70, όταν έγινε η πλατεία, η

" Λήδα " μεταφέρθηκε στο σημείο που εγκαταστάθηκε για πολλά χρόνια, αργότερα ο " Άδωνις ", ένα από τα σημεία που έγιναν σήμα-κατατεθέν της πλατείας και... πρωταγωνίστησε στο τραγούδι του Σταμάτη Κραουνάκη " Πάμε στον Άδωνι για καφέ ".

Αυτό ήταν το δεύτερο στέκι και το τρίτο ο- επίσης ιστορικός- " Γαλαξίας ", που εμφανίστηκε στην εικόνα όταν άρχισε να διαμορφώνεται πια, η πλατεία. " Ένα άλλο στέκι ήταν η " Λούση ", στη γωνία της Ομήρου με την Παλαιολόγου. Το είχε ο πατέρας του Λουκά Σιότροπου και επίσης ήταν ζαχαροπλαστείο με παγωτό. Αυτό ήταν το μέρος που συγκεντρώνονταν οι ποδοσφαιρικοί του Πανιωνίου ".

Αλλά ας γυρίσουμε στη " Λήδα ".“ Δίπλα ήταν το ιατρείο του Θεόδωρου Πιπερίδη. Ήταν ο καλύτερος οδοντίατρος της πόλης-είχε παίξει και μπάσκετ στον Πανιώνιο. Είχε ουρές ασθενών. Κυριολεκτώ όταν λέω ουρές. Δεν τον ένοιαζε ούτε ποιος είσαι, ούτε τίποτα. Τηρούσε τη σειρά και δεν έδινε προτεραιότητα σε κάποιον, για κανένα λόγο ".

Κάπου εκεί κοντά, βρίσκονταν και οι Αργύρης Γρουμπός, Σταύρος Κανονίδης, Γιώργος Σακελλαρίου, Ηλίας Πίσπας, Θεόφιλος Καταλειφός, ο Γιάννης Κυριακόπουλος( γνωστός ως " ΚΥΡ ") και άλλοι συναθλητές τότε, μα πάνω από όλα φίλοι. " Τότε είχαμε Δικτατορία. Εμείς μαζευόμασταν κάθε μέρα και μέναμε μαζί έως το ξημέρωμα. Όλες οι κουβέντες που κάναμε, ήταν γύρω από τον αθλητισμό, γύρω από τον Πανιώνιο και τον Μίλωνα. Κάναμε διαρκώς πλάκες ο ένας στον άλλον. Στην παρέα ήταν και άνθρωποι από τη διοίκηση του Πανιωνίου, κάποιοι εκ των οποίων ήταν χουντικοί. Ο Γιώργος Κωνσταντόπουλος, για παράδειγμα. Ήταν ένας πολύ έντιμος άνθρωπος. Παρ ' όλο που είχαμε αντίθεση, εξαιτίας του ότι ήταν χουντικός, ήταν ένας άνθρωπος που στάθηκε πάρα πολύ στον Πανιώνιο. Ένας άνθρωπος που ήταν πολύ κοντά μας ". Ο Πανιώνιος ήταν πάντα σημείο αναφοράς.

Τα καλοκαίρια και οι μαζικές μετακινήσεις

" Το καλοκαίρι γινόταν... μετακίνηση πληθυσμού " φεύγαμε από τη " Λήδα " και πηγαίναμε στον Μπάτη, στο Φάληρο τα πρωινά. Ήμασταν όλοι μαζί. Μιλωνιώτες και Πανιώνιοι. Κάναμε μπάνιο, λέγαμε ιστορίες, " πειράζαμε " τους λουόμενους. Έρχονταν κυρίες με κεφτεδάκια να ταΐσουν τα παιδιά τους και ερχόταν ο " Κουτς ", με την ιατρική ποδιά του Φίφη Φιλιππίδη-ο οποίος ακόμα μένει στην πλατεία- και... εξέταζε τους λουόμενους, έκλεβε τα κεφτεδάκια και τα πετούσε στη θάλασσα. Οι κυρίες φώναζαν το Λιμενικό, αλλά... ο λιμενικός ήταν ο Γιάννης Κουντούρης, ένας άλλος φίλος, ο οποίος συνελάμβανε τις κυρίες "! Δεν σας είπαμε όμως, ποιος είναι ο " Κουτς "; " Ο Γιάννης Χριστόπουλος, αδελφός του συνεταίρου του Σωκράτη Κόκκαλη. Τον είχαν πάρει στο εργοστάσιο να δουλέψει και μετά την πρώτη εβδομά-