TTIP: ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
1.1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Καθως εξελισσονταν η τρεχουσα διεθνης συστημικη κριση, η Ελλαδα κατεγραφε διδυμα ελλειμματα, συνοδευομενα απο μια ποικιλια ιδιαιτεροτητων προερχομενες απο τα κοινωνικοοικονομικα χαρακτηριστικα της, την πολιτικη ιστορια της και τη γεωγραφικη της θεση. Το ισοζυγιο τρεχουσων πληρωμων συχνα εκλεινε θετικα σε ολη την μεταπολεμικη περιοδο μεχρι το 2000, ενω οταν παρουσιαζε ελλειμμα, αυτο παρεμενε κατω απο το 5 % του ΑΕΠ.
Μετα το 2000 και την εισοδο της χωρας στην νομισματικη ενωση, η κατασταση αλλαξε ριζικα( Zarotiadis, 2014). Απο το 2008 τα επισημα δεδομε-
[ 5 ]
να δειχνουν ραγδαια επιδεινωση. Το ισοζυγιο τρεχουσων συναλλαγων παρουσιασε ετησιο ελλειμμα 25,81 δις ευρω το 2009 με ακομη μεγαλυτερο αρνητικο εμπορικο ισοζυγιο 30,76 δις ευρω( Τραπεζα της Ελλαδος 2015), καθως οι εισαγωγες που ανηλθαν σε 46 δις ξεπερασαν το τριπλασιο των εξαγωγων( Τραπεζα της Ελλαδος 2015). Απο την αλλη, το δημοσιονομικο ελλειμμα ανηλθε στο 15,2 % του ΑΕΠ( 36,1 δισ. ευρω), συμφωνα με τα επικυρωμενα στοιχεια που δημοσιευσε η Eurostat το 2010. Ως εκ τουτου, το ηδη υψηλο σε σχετικους ορους δημοσιο χρεος εκτιναχθηκε απο περιπου 110 % σε πανω απο 125 % του ακαθαριστου εγχωριου προϊοντος( ΑΕΠ) σε μολις μια χρονια. Σε αυτο βεβαιως συνεβαλε η στασιμοτητα του ΑΕΠ απο το 2008- η φαση της( επιδιωκομενης) εσωτερικης υποτιμησης ειχε ηδη
[ 6 ] αρχισει.
Τα αυξημενα ελλειμματα και η διογκωση του χρεους εδωσαν ικανη αφορμη να υποβαθμιστει η πιστοληπτικη ικανοτητα της χωρας και των ελληνικων χρηματοπιστωτικων ιδρυματων. Οι προκαλουμενες μαζικες ρευστοποιησεις ελληνικων ομολογων αυξησαν το κοστος δανεισμου. Οι ελληνικες κυβερνησεις απο το 2010 και μετα αδυνατουσαν να δανειστουν με λογικα επιτοκια για τη χρηματοδοτηση του τρεχοντος δημοσιονομικου ελλειμματος και την αναχρηματοδοτηση του χρεους. Ύστερα απο την αναθεωρηση του δημοσιονομικου ελλειμματος της χωρας σε πολυ υψηλα επιπεδα( αρχικα αναθεωρηθηκε στο 13,6 % του Α. Ε. Π. και με την τελικη αναθεωρηση να φθανει ακομα υψηλοτερα, στο 15,6 % του Α. Ε. Π.), η Ελλαδα αδυνατουσε πλεον να εχει προσβαση στις διεθνεις κεφαλαιαγορες. Τα παραπανω κατεστησαν η συναψη της δανειακης συμβασης με το Διεθνες Νομισματικο Ταμειο( ΔΝΤ) και τους εταιρους της Ευρωζωνης(€ 80δις απο τις υπολοιπες χωρες της Ευρωζωνης και € 30δις απο το ΔΝΤ) και η αντιστοιχη υιοθετηση ενος μνημονιου διαρθρωτικων προσαρμογων να προβαλλεται ευκολα ως αναποφευκτη.
10
Η Ελλαδα απο το 2010 και εκτοτε εχει υπογραψει τρια( 3) κατα σειρα Μνημονια Συνεργασιας( Memorandum of Understanding- MOU) με τον εξωτερικο μηχανισμο στηριξης που διαμορφωθηκε ειδικα για τη χωρα( αλλα και για αλλες χωρες της « χρεωμενης Ευρωπαϊκης Περιφερειας, βλ. Πορτογαλια, Ισπανια, Ιρλανδια) απο το Διεθνες Νομισματικο Ταμειο( ΔΝΤ), την Ευρωπαϊκη Επιτροπη και την Ευρωπαϊκη Κεντρικη Τραπεζα( ΕΚΤ).
Τα Μνημονια Συνεργασιας ψηφιστηκαν απο τη Βουλη και υπογραφτηκαν τον Μαϊο του 2010, τον Φεβρουαριο του 2012 και τον Αυγουστο του 2013 ενω μια σειρα απο πολυνομοσχεδια, εφαρμοστικοι νομοι και μεσοπροθεσμα προγραμματα στηριξης ψηφιστηκαν και εφαρμοστηκαν κατα την περιοδο απο το 2010 μεχρι σημερα.
Με δικαιολογηση λοιπον την πιστωτικη κριση της χωρας, η οποια βεβαια οπως παρουσιασαμε προηγουμενα αποτελεσε καταληξη αφενος των ενδογενων αδυναμιων, αλλα αφετερου και κυριως της προηγουμενης φασης των καπιταλιστικων προσαρμογων, επιβληθηκε περαιτερω η εντονοτερη συνεχιση των νεοφιλελευθερων μεταρρυθμιστικων και αναδιαρθρωσεων.
Η επιβολη των Μνημονιων σε συνδυασμο με την οικονομικη κριση συνιστουν σημειο τομης για τη νεοτερη ελληνικη ιστορια διαμορφωνοντας νεες καταστασεις στην οικονομια και την πολιτικη. Πρωτα απ ' ολα, λογω των Μνημονιων η ελληνικη κοινωνια βιωσε μια πρωτοφανη, για τα μεταπολεμικα δεδομενα τουλαχιστον, πτωση του βιοτικου επιπεδου της. Το σοκ της αποτομης συρρικνωσης κατεστη ακομη πιο ισχυρο μιας και ακολουθησε μια περιοδο εξι δεκαετιων κατα τη διαρκεια των οποιων, περα απο επιμερους διαστηματα στασιμοτητας, το βιοτικο επιπεδο βρισκοταν σε σταθερη τροχια ανοδου.
Όπως παρουσιαζεται παρακατω, σημαντικες ειναι και οι ανατροπες που προκληθηκαν στην καθημερινοτητα των πολλων. Ο τροπος ζωης που ειχε διαμορφωθει συνταραχθηκε απο το κυμα των μνημονιακων μετρων, σε βαθμο που να μοιαζει πια να ανηκει στο παρελθον. Η μαζικη ανεργια, η πληρης απορρυθμιση των εργασιακων σχεσεων, η προϊουσα εμπορευματοποιηση των δημοσιων αγαθων, καθως και η εμπεδωση ενος καθεστωτος διαρκους ανασφαλειας και φοβου για το αυριο διαμορφωνουν τις παραμετρους της νεας μνημονιακης καθημερινοτητας.
Στην πρωτη της φαση η μνημονιακη πολιτικη συμπεριελαμβανε αφενος την τακτικη της εσωτερικης υποτιμησης, κυριως μεσω του οριζοντιου περιορισμου μισθων και συνταξεων, ως απαντηση στην ελλειψη ανταγωνιστικοτητας των εγχωριων προϊοντων και υπηρεσιων( δεδομενης της αδυναμιας η καλυτερα της ελλειψης πολιτικης βουλησης για αυξη-
[ 7 ] ση της προσφορας χρηματος στην Ευρωζωνη).