31
κάποιους που παραβίαζαν αυτή την « ουδετερότητα ».
Χαρακτηριστική ως προς το παραπάνω είναι η μαρτυρία του αιδεσιμότατου Ralph Harlow , διευθυντού του αμερικανικού κολλεγίου στη Σμύρνη , ο οποίος αναφέρεται στις τρομερές πιέσεις που δέχτηκε ο ίδιος προκειμένου να μη μιλήσει για όσα έζησε και είδε , ενώ στο τέλος του ζητήθηκε να παραιτηθεί και από την διεύθυνση του κολλεγίου , μιας που η στάση του « θα έβλαπτε το ίδρυμα » ( προξενώντας την τουρκική αντίδραση ). Αλλά «… η δικαιοσύνη είναι για μένα μεγαλύτερη από οικοδομές και ιδρύματα », κατέληγε ο ίδιος .
Για να καταλάβουμε ακόμα καλύτερα το φιλοτουρκικό κλίμα που επικρατούσε σε ορισμένους συμπατριώτες του , ιδίως σε αμερικανικούς κύκλους που βρίσκονταν στην Κ / πολη και « απελάμβαναν τις τουρκικές περιποιήσεις », ο Χόρτον περιγράφει μια προσωπική του εμπειρία : << Κάποτε καθόμουν στην αίθουσα αξιωματικών ενός εκ των αντιτορπιλλικών μας που ήταν αγκυροβολημένο στον λιμένα της Σμύρνης . Σε μια στιγμή που η σφαγή είχε αρχίσει να παίρνει επικίνδυνες διαστάσεις , ένας ανταποκριτής εφημερίδος που ήταν επιβάτης του ίδιου πολεμικού , μπήκε στην αίθουσα , άνοιξε τη γραφομηχανή του και άρχισε να γράφει ( για τις σφαγές που υφίσταντο οι Έλληνες ). Όταν είχε τελειώσει μισή σελίδα περίπου , τη διάβασε με προσοχή , την έβγαλε απ ’ τη μηχανή και είπε : « Δεν μπορώ να στείλω αυτήν την κουταμάρα . Θα μου κάνει κακό στην Κων / πολη . Πρέπει να ασχοληθώ με Ελληνικές ‘ ωμότητες ’»>>!...
31
� Επίλογος
Αυτά – και πολλά άλλα – συνέβησαν στη μαρτυρική πόλη της Σμύρνης . Η τελευταία πράξη της μικρασιατικής τραγωδίας επισήμως έληξε με την Συνθήκη της Λωζάνης ( 24 Ιουλίου 1923 ) και την περιβόητη « ανταλλαγή των πληθυσμών », η οποία ξεσπίτωσε 1.650.000 Έλληνες και 570.000 Τούρκους , επισφραγίζοντας τον ξεριζωμό του Ελληνισμού από τη γη της Ιωνίας . Ξεκίνησε , έτσι , το βάσανο της προσφυγιάς για ένα από τα δυναμικότερα τμήματα της Ρωμιοσύνης , το οποίο προόδευσε και πρόκοψε μέσα στις ερχόμενες δεκαετίες , αλλά πάντα στην καρδιά του έφερε τα τραύματα της μικρασιατικής τραγωδίας , τραύματα όμως που δεν συνοδεύτηκαν ποτέ από μίσος , όπως ίσως κάποιος να περίμενε , γεγονός που το ξέρουν καλά όσοι έτυχε να μιλήσουν με Μικρασιάτες γι ’ αυτό το θέμα . Το μόνο ‘ κακό ’ που μπορούσες να ακούσεις από τα χείλη τους , ήταν απλώς μια διαπίστωση , αλλά συνάμα και μια προειδοποίηση για τις μέλλουσες γενεές Ελλήνων : « Παιδάκι μου , οι Τούρκοι δεν έχουν μπέσα »…
Περάσανε ήδη 90 χρόνια από τα γεγονότα στην Μικρά Ασία , που σημάδεψαν τον σύγχρονο Ελληνισμό όσο ίσως τίποτε άλλο . Πλέον η γενιά εκείνη που τα έζησε έχει ήδη σβήσει και έχει περάσει στη μεγάλη « παρέα » των παρελθουσών γενεών , και μόνο κάποιοι υπερήλικες , που τότε ήταν μωρά ή πολύ μικρά παιδιά , ζουν ακόμα για να μας θυμίζουν ότι αυτά τα γεγονότα , όσο και αν μας φαίνονται σε εμάς τους νέους πολύ παλιά , σχεδόν μυθικά , τελικά ΚΑΙ όντως υπήρξαν ΚΑΙ δεν είναι και τόσο παλιά όσο αισθανόμαστε , αλλά το κυριώτερο , αν δεν διδαχτούμε από αυτά , κινδυνεύουμε να τα ζήσουμε και εμείς , υπό άλλη μορφή και σίγουρα υπό άλλες συνθήκες , μα εξίσου φρικτά ! Διότι όπως λένε , όποιος δεν διδάσκεται από την Ιστορία του , είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει !... �
Βιβλιογραφία : George Horton , Η Κατάρα της Ασίας [ ή , η Μάστιγα της Ασίας ] ( τίτλος πρωτοτύπου : The blight of Asia ), μτφ . Γεωργίου Λ . Τσελίκα , τυπογρ . Ατλαντίς – Μ . Πεχλιβανίδης & Σια Α . Ε ., Αθηναι 1980 ( Εκδ . αμερικανικού πρωτοτύπου : 1926 ). Καψή Π . Γιάννη , Χαμένες Πατρίδες , εκδ . Νέα Σύνορα-Α . Α . Λιβάνη , Αθήνα 1989 . Πρωταίου Στάθη , Η Μικρασιατική Καταστροφή , τ . Α΄ & Β΄ , Αθήνα 1963 . Δ . Αμπελά , Ανεξάρτητος Μεραρχία-Η κάθοδος των Νεωτέρων Μυρίων , εκδ . Κων / νου Τουρίκη , β΄ έκδ . βελτιωμένη και επηυξημένη , Αθήνα 1997 ( επανατύπωση του 1957 – Πρώτη έκδοση 1937 ). Πρόσθετη-σχετιζόμενη και προτεινόμενη βιβλιογραφία : Βασιλικής Ράλλη , Πατρίδα Αξέχαστη : Μικρά Ασία , εκδ . Ακρίτας , β΄ έκδοση , Αθήνα 2000 , ( α΄ έκδ . 1995 ). [ Για την καταστροφή στο Μοσχονήσι της Μικράς Ασίας ]. Φιλιώς Χαϊδεμένου ( Γιαγιάς Φιλιώς της Μικρασσιάτισσας ), Τρεις αιώνες , μια ζωή , εκδ . Α . Λιβάνη , Αθήνα 2005 . [ Για την καταστροφή στα Βουρλά της Μικράς Ασίας ]. Ηλία Βενέζη , Το νούμερο 31328 , εκδ . Βιβλιοπωλείον της Εστίας , Αθήνα 2006 . [ Για τα περιβόητα « Τάγματα Εργασίας » στα οποία πέθαναν πάρα πολλοί Έλληνες ]. Σημ . 1 : Επειδή τα παλαιότερα τεύχη του ΕΣΥ , στα οποία σας παραπέμπουμε τόσο σε τούτο όσο και στα προηγούμενα μέρη , είναι ιδιαιτέρως δυσεύρετα στην κανονική τους μορφή , μπορείτε εύκολα να τα βρείτε και ηλεκτρονικώς , στην διεύθυνση http :// en . calameo . com / accounts / 108196 . Σημ . 2 : Λόγω κάποιων τεχνικών ζητημάτων , η στήλη μας δεν δημοσιεύθηκε στο τεύχος 74 του ΕΣΥ ( δηλ . το προ-προηγούμενο ). Συνεπώς , το Α΄ μέρος του παρόντος άρθρου θα το βρείτε στο τ . 73 ( σελ . 24-27 ) και το Β΄ στο τ . 75 ( σελ . 28- 31 ).