ΕΛΛΗΝΟΡΘΟΔΟΞΑ | Page 4

Μορφικό ἀγαθό εἶναι ἡ διαλεκτική (ἡ ἀριστοτελική λογική), ἡ κατ' ἐξοχήν φιλοσοφική μέθοδος τῶν ἐθνικῶν. Μ'αὐτὴ τή μέθοδο πρῶτοι οἱ ἀπολογητές ἄρχισαν νά ἀναπτύσσουν το περιεχόμενο τῆς Ἀποκάλυψης μέ τρόπο ἀνάλογο πρὸς τόν τρόπο πού χρησιμοποιοῦσαν οἱ ἐθνικοὶ στή διερεύνηση καί ἀνάπτυξη τῶν δικῶν τους θεμάτων. Ἔτσι οἱ ἀπολογητές ἄνοιξαν δρόμο γιά τή μεθοδική ἔρευνα καί ἀνάπτυξη τῶν ἀληθειῶν τοῦ χριστιανισμοῦ, ἔγιναν οἱ πρῶτοι του θεολόγοι. Ἕνα ἄλλο μορφικό ἀγαθό τῶν ἐθνικῶν ἦταν ἡ ρητορική τους τέχνη, ἡ τεχνική τοῦ λόγου ὡς ἐκφραστικοῦ μέσου. Πολύτιμα στάθηκαν τά δυό αὐτά μορφικά ἀγαθά, ἡ τεχνική τοῦ ἐνδιάθετου λόγου καί ἡ τεχνική τοῦ λόγου ὡς ἐκφραστικοῦ ὀργάνου, στήν τεράστια ἀνάπτυξη πού σημείωσε ἀπό δῶ καί πέρα ἡ χριστιανική θεολογία καί γραμματεία. Ἡ στάση τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας ἔναντι τῆς ἑλληνικῆς παιδείας θά μποροῦσε νά διακριθεῖ κατά τούς ἑξῆς τρεῖς τρόπους: α) Στάση ἐκλεκτικότητας καί ἐπιλογῆς. Στό γνωστό ἔργο του «Πρός τούς νέους, ὅπως ἄν ἐξ ἑλληνικῶν ὠφελοῦντο λόγων», ὁ Μ. Βασίλειος παροτρύνει τούς νέους νά ἐπιλέγουν ἀπό τήν κλασσική παιδεία ὅπως οἱ μέλισσες τά ἄνθη καί τούς χυμούς, πού θά τούς εἶναι ὠφέλημα, καί νά ἀπορρίπτουν ὅσα εἶναι βλαβερά. β) «Καινοτομείν τά ὀνόματα». Ὅλες οἱ λέξεις πού χρησιμοποιοῦμε στή γλῶσσα μας εἶναι σχετικές καί ἀνίκανες νά ἐκφράσουν πλήρως τό νοούμενο. Παρά ταῦτα τόσον ὁ Βασίλειος ὅσον καί ὁ θεολόγος Γρηγόριος, ὑποστήριξαν μέ ἐπιμονή τόν ὀρό ὁμοούσιος τοῦ Συμβόλου τῆς Νικαίας, ἄν καί γνώριζαν ὅτι δέν ὑπῆρχε στήν Ἁγία Γραφή, καί ὅτι ἦταν δάνειο ὄχι μόνον ἀπό τήν ἑλληνική γλῶσσα, ἀλλά καί ἀπό τήν ἑλληνική φιλοσοφία. Ἔτσι οἱ Πατέρες αὐτοί, ἀλλά καί ἡ ὅλη Ἐκκλησία, ὅπως μαρτυρεῖ ἡ χρήση τό «ὁμοούσιος» ἀπό τήν Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδο, δέν δίσταζαν νά χρησιμοποιήσουν φιλοσοφικούς ὄρους τῆς ἐποχῆς τους, καί μάλιστα νά τούς ἐπενδύσουν μέ αὐθεντία δογματική, δηλαδή ἀκατάλυτη, καθιστῶντας τους κατά κάποιο τρόπο ἀναντικατάστατους. γ) Ἡ τρίτη ἀρχή, πού διέπει τή στάση τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας ἔναντι τῆς κλασσικῆς ἑλληνικῆς σοφίας, εἶναι καί ἡ πιό σημαντική. Πρόκειται γιά τήν ὑπαρξιακή ἀναθεώρηση τοῦ ἀρχαίου Ἑλληνισμοῦ μέ βάση τή Βιβλική θεώρηση τῆς σχέσεως Θεοῦ καί κόσμου, ἀνθρώπου καί ἱστορίας. «Το κύριο διακριτικό στοιχεῖο τῆς Πατερικῆς θεολογίας ἦταν ὁ ὑπαρξιακός της χαρακτῆρας». Ἂς δοῦμε ἐνδεικτικά τί ἔλεγαν οἱ ἀρχαῖοι φιλόσοφοι γιά τόν...Θάνατο ἀλλά καί γιά τήν ἀρχαία θρησκεία καί θά καταλάβετε πολλά! Περί θανάτου ΠΛΑΤΩΝΑΣ (Γοργίας,522Ε). Τό θάνατο κανένας δέ πρ έπει νά φοβᾶται, ἐκτός ἄν εἶναι ἐντελῶς ἀνόητος καί δειλός. Τήν ἀδικία ὅμως πρέπει νά φοβᾶται. Γιατί, ἄν ἡ ψυχή φτάσει στόν Ἄδη μέ τό βάρος τῶν χειροτέρων ἀδικημάτων, θά εἶναι γι' αὐτήν ἡ μεγαλύτερη ἀπ' ὅλες τίς συμφορές. '' Αὐτό μέν τό ἀποθνήσκειν οὐδείς φοβεῖται, ὅστις μή παντάπασιν ἀλόγιστός τε καί ἄνανδρος ἐστί, τό δέ ἀδικεῖν φοβεῖται. πολλῶν γάρ ἀδικημάτων γέμοντα τήν ψυχήν εἰς Ἄδου ἀφικέσθαι πάντων ἔσχατον κακῶν ἐστίν. '' ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ (Εγχειρίδιο,ΧΙ). Νὰ μή πεῖς γιά ὁποιοδήποτε πρᾶγμα ὅτι τό "ἔχασα", ἀλλά ὅτι, τό "ἀπέδωσα". Πέθανε τό παιδί σου; Ἀπεδόθη. Πέθανε ἡ γυναῖκα σου; Ἀπεδόθη. Σοῦ κλέψανε τή περιουσία σου; Μά κι' αὐτή ἀπεδόθη. Ὅσο σοῦ δίνεται νά τό ἔχης, φρόντιζέ το, ὡς κάτι ξένο, ὅπως οἱ περαστικοί τό ξενοδοχεῖο. '' Μηδέποτε ἐπί μηδενός εἴπης ὅτι "Ἀπώλεσα αὐτό", ἀλλ' ὅτι "Ἀπέδωκα". Τό παιδίον ἀπέθανεν; ἀπεδόθη. Ἡ γυνή ἀπέθανεν; ἀπεδόθη. Τό χωρίον ἀφηρέθην; Οὐκοῦν καί τοῦτο ἀπεδόθη... μέχρι δ' ἄν διδῶ ὡς ἀλλοτρίου αὐτοῦ ἐπιμελοῦ, ὡς τοῦ πανδοχείου οἱ παριόντες. '' -4-