τρο σε ύψος , αν και συνήθως είναι πιο χαμηλός και συμπαγής . Τα φύλλα του είναι λεία και παχιά , ενώ τα άνθη του εμφανίζονται σε ολιγανθείς δέσμες από τον Μάρτιο έως και τον Μάιο αν και περιστασιακά μπορεί να ανθίσει από τον Ιανουάριο . Θα το συναντήσουμε συνήθως σε σχισμές βράχων αλλά και σε βραχώδεις πλαγιές με αείφυλλους σκληρόφυλλους θάμνους και φρύγανα , από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 900 μέτρα , αν και σπανιότερα μπορεί να βρεθεί έως και τα 1900 μέτρα . Εξαπλώνεται στην Κρήτη , τα νησιά του ΝΑ Αιγαίου ( Αστυπάλαια , Κάσο , Κάρπαθο , Σαρία , Ρόδο , Σύμη , Χάλκη ) και στη χερσόνησο της Μαρμαρίδας στα ΝΔ παράλια της Μικράς Ασίας . ( Γ . Μπαζός )
Απρίλιος 2018 Ophrys helenae Renz . Η Οφρύς της Ελένης ( Ophrys helenae Renz ) είναι το μοναδικό είδος του γένους Ophrys που εμφανίζεται χωρίς θυρεό , ενώ είναι εύκολα αναγνωρίσιμη από το βελούδινο πορφυρό - κερασί χείλος της , το οποίο συχνά εμφανίζει ένα κιτρινωπό περιθώριο . Παρόλο που το χρώμα και η ομορφιά της συγχέουν το όνομά της με την Ωραία Ελένη της αρχαιότητας , αυτό οφείλεται στη Helen Renz , μητέρα του Jany Renz , ο οποίος τη βρήκε και την περιέγραψε πρώτη φορά από την Κέρκυρα , το 1928 . Είναι ενδημικό της Βαλκανικής χερσονήσου , με κέντρο εξάπλωσής της τη Βορειοδυτική Ελλάδα . Η εξάπλωσή της φαίνεται πως είναι ενεργή , με τα όριά της να επεκτείνονται προς τα ανατολικά και νότια . Ανθοφορεί τους μήνες Απρίλιο και Μάιο και απαντάται σε φωτεινές ή ημισκιερές θέσεις , σε θαμνώνες ή ανοίγματα δασών . ( Μ . Χαριτωνίδου )
Ophrys helenae ( Μ . Χαριτωνίδου )
( στην Τυρρηνική Θάλασσα κι απέναντι από την Σαρδηνία ) ήταν μία ναυτική και εμπορική πόλη - κράτος . Από τη Γένοβα ξεκίνησε ο Χριστόφορος Κολόμβος για να ανακαλύψει την Αμερική .
Η γενοβέζικη « Μαόνα »
Αρχικά οι Γενουάτες εγκαταστάθηκαν στην Χίο με άδεια του βυζαντινού αυτοκράτορα , το 1261 , προσφέροντας την συμμαχία τους στο Βυζάντιο . Το 1304 ανέλαβαν την προστασία του νησιού . Το 1346 κατέλαβαν το Κάστρο ( Χώρα ) της Χίου και κυριάρχησαν στο νησί , δημιουργώντας μία ημιανεξάρτητη από την μητρόπολη Γένοβα εταιρεία εκμεταλλεύσεως , την « Μαόνα », με απλή αναγνώριση των δικαιωμάτων του βυζαντινού αυτοκράτορα .
Η οικονομία της Χίου , υπό την κυριαρχία των Γενοβέζων και μέσω της « Μαόνα », βασίστηκε στο διεθνές εμπόριο . Τότε οργανώθηκε σε εντατική βάση η καλλιέργεια της μαστίχας και πήραν την μορφή που βλέπουμε σήμερα τα μεσαιωνικά μαστιχοχώρια ή αναδιοργανώθηκαν παλαιότεροι οικισμοί στη νότια Χίο , που αποτελεί τη ζώνη της μαστίχας . Ήδη από την ρωμαϊκή εποχή είχε διαμορφωθεί η ζώνη της μαστίχας και όπως γράφει ο Πλίνιος μόνο στο νότιο τμήμα του νησιού , που απέχει 8 ώρες από την πόλη της Χίου , καλλιεργείται το μαστιχόδεντρο .
Τα μαστιχοχώρια είναι 24 . Τα πιο γνωστά είναι το Πυργί και τα Μεστά , που διατηρούνται αρκετά καλά και ουσιαστικά αποτελούν καστροπολιτείες . Οι εξωτερικοί τοίχοι των σπιτιών συγκροτούν ένα γερό τείχος . Η δόμηση είναι πολύ πυκνή . Όλα τα σπίτια επικοινωνούν μεταξύ τους με καμάρες , κρυφές σκάλες και από τις ταράτσες . Ένα μεγάλο μέρος της οικογενειακής και κοινωνικής ζωής γινόταν στα δώματα και τις ταράτσες , λόγω της στενότητας των δρόμων και του χώρου , ακόμη και μέσα στα σπίτια . Στο κέντρο του χωριού δέσποζε ο μεγάλος αμυντικός πύργος , έσχατο σημείο άμυνας .
Οι Γενουάτες δεν πήγαν σαν κατακτητές στην Χίο . Ενδιαφέρθηκαν για το εμπόριο και για το κέρδος , γι ’ αυτό και καθιέρωσαν αυστηρότατες διατάξεις για την συγκέντρωση της μαστίχας και την προστασία του μονοπωλίου της εταιρίας τους « Μαόνα ». Δεν ενδιαφέρθηκαν για την ιδιοκτησία της γης και φαίνεται ότι μεγάλες γαιοκτησίες παρέμειναν σε αρχοντικές βυζαντινές οικογένειες . Επίσης , δεν κουβάλησαν ομάδες εποίκων ούτε επιδόθηκαν σε προσηλυτισμό στον καθολικισμό , όπως έκαναν οι σταυροφόροι και οι Φράγκοι σε άλλα νησιά . Έτσι , ο πληθυσμός της Χίου παρέμεινε αμιγής και ορθόδοξος .
Ο Κολόμβος και τα μαστιχοχώρια
Η μαστίχα , που για αιώνες την εμπορεύονταν αποκλειστικά οι Γενοβέζοι , συνδέεται κατά κάποιο τρόπο και με τον Χριστόφορο Κολόμβο . Το ταξίδι του Κολόμβου στο Αιγαίο και την Χίο πραγματοποιήθηκε το 1474 ή 1475 . Το σίγουρο είναι ότι ξεκίνησε από την Ιταλία στις 7 Αυγούστου σε μια από τις δύο αυτές χρονιές . Ο Τσέσαρε Τζιαρντίνι ( Cesare Giartini ) υποστηρίζει ότι ο Κολόμβος ταξίδεψε στη Χίο με το πλοίο « Ροξάνα », εξοπλισμένο με 18 κανόνια , κι ότι εκπροσωπούσε μία από τις μεγάλες εμποροναυτικές επιχειρήσεις της Γένοβας (« Χριστόφορος Κολόμβος », Μιλάνο 1966 ).
Ο ίδιος ο Κολόμβος αναφέρει τη Χίο στο ημερολόγιο του ταξιδιού του για την Αμερική αλλά δεν προσδιορίζει τον χρόνο . Στις 12 Νοεμβρίου 1492 βρήκε στην Κούβα έναν θάμνο που του θύμισε τα χιώτικα μαστιχόδεντρα και γράφει στο ημερολόγιο του ότι « ο θάμνος αυτός είναι μεγαλύτερος από κείνον που είδα στη Χίο ». Λίγες μέρες αργότερα πληροφορεί τους βασιλείς της Πορτογαλίας ότι η μαστίχα που βρήκε στη Κούβα « ευδοκιμεί μόνο στη Χίο ». Σημειώνει ότι η συγκομιδή της μαστίχας στη Χίο γίνεται το Μάιο και το εισόδημα φθάνει τα 50.000 δουκάτα .
Πώς παράγεται η μαστίχα
Το μαστιχόδενδρο χλωριδικά είναι απλός σχίνος ( Pistacia lentiscus ), δηλαδή ένας αειθαλής θάμνος πολύ διαδεδομένος στην Ελλάδα και τις ξηρές περιοχές της Μεσογείου . Όλα τα όργανα του σχίνου ( βλαστοί , φύλλα ,
8