ÂÆì 30 ( 1401 ) 4 - 10 ú ¶ àêîàêÆ 2021
² Éμ ³ ÝÇ ³ ÛÇ ÙÏñïáÕÝ ¿ ñ êáõñμ ¶ ñÇ · áñ Èáõë ³ íáñÇãÁ « áñÝ ³ í » ÉÇ í ³ Õ ª 301 ÃíÇÝ ÙÏñï » É ¿ ñ Ð ³ Û ³ ëï ³ ÝÁ : ² ñ ¹» Ý Ù © à © 428 à © ÎáíÏ ³ ëÛ ³ Ý ² Éμ ³ ÝÇ ³ Ý ³ ÝÑ » ï ³ ÝáõÙ ¿ ù ³ Õ ³ ù ³ Ï ³ Ý ù ³ ñ- ï » ½Çó ª áñå » ë ëáõí » ñ » Ý å » ïáõÃÛáõÝ : º í « Ç ï ³ ñμ » ñáõÃÛáõÝ Ñ ³ Û- Ï ³ Ï ³ Ý ù ³ Õ ³ ù ³ ÏñÃáõÃÛ ³ Ý « áñÁ Ï ³ ñáÕ ³ ó ³ í ëáõí » ñ » Ý å » - ïáõÃÛ ³ Ý μ ³ ó ³ Ï ³ ÛáõÃÛ ³ Ùμ å ³ Ñå ³ Ý » É ÇÝùÝáõñáõÛÝáõÃÛáõÝÁ « ÎáíÏ ³ ëÛ ³ Ý ² Éμ ³ ÝÇ ³ ÛÇ ³ ½ · áõÃÛáõÝÝ » ñÁ ÙÇ ù ³ ÝÇ ¹³ ñ » ñÇ ÁÝà ³ óùáõÙ áõÍ ³ óí » óÇÝ Çñ » Ýó ³ í » ÉÇ ½áñ » Õ Ñ ³ ñ¨ ³ ÝÝ » ñÇ Ù » ç : ´³ ó ³ éáõÃÛ ³ Ùμ VII-IX ¹³ ñ » ñÇ « » ñμ ² Éμ ³ Ý ³ Ï ³ Ý » Ï » - Õ » óÇÝ ÇÝùÝáõñáõÛÝ ¿ ñ « Ý ³ ØÞî ² ä º ê ( ÁÝ ¹· ÍáõÙÁ Ñ » ÕÇÝ ³ - ÏÇÝÝ ¿) » Õ » É ¿ Ð ³ Û ² é ³ ù » É ³ Ï ³ Ý » Ï » Õ » óáõ Ï ³ ½ÙáõÙ : ® XII- XIII ¹³ ñ » ñáõÙ « » ñμ Ñ ³ ÛÏ ³ Ï ³ Ý ×³ ñï ³ ñ ³ å » ïáõÃÛáõÝÁ Çñ Í ³ ÕÏÙ ³ Ý ·³·³ ÃÝ ³ Ï » ïÇÝ ¿ ñ « ¨ Ñ » Ýó ³ Û ¹ Å ³ Ù ³ Ý ³ Ï ³ ñ ¹» Ý ëï » ÕÍí ³ Í ¿ ÇÝ È » éÝ ³ ÛÇÝ Ô ³ ñ ³ μ ³ ÕÇ · ÉË ³ íáñ ׳ ñï ³ ñ ³ - å » ï ³ Ï ³ Ý Ñáõß ³ ñÓ ³ ÝÝ » ñ ¸ ³¹ Çí ³ ÝùÁ ¨ ¶³ ÝÓ ³ ë ³ ñÁ « ³ ñ- ¹» Ý ¹³ ñ » ñ Ç í » ñ · áÛáõÃÛáõÝ ãáõÝ » ñ ÎáíÏ ³ ëÛ ³ Ý ² Éμ ³ ÝÇ ³ ÛÇ áã ÙÇ ×³ ñï ³ ñ ³ å » ïáõÃÛáõÝ : ² ÛÝå » ë áñ « ³ Û ¹ · ÉáõË · áñÍáóÝ » - ñÁ áã ÙÇ Ï ³ å ãáõÝ » Ý ³ Éμ ³ Ý ³ Ï ³ Ý ×³ ñï ³ ñ ³ å » ïáõÃÛ ³ Ý « ³ é ³ í » É ¨ë ²¹ ñμ » ç ³ ÝÇ Ñ » ï : ® Øáï XVI ¹³ ñáõÙ ÎáíÏ ³ ëÛ ³ Ý ² Éμ ³ ÝÇ ³ ÛáõÙ μÝ ³ ÏíáÕ ³ ½ · áõÃÛáõÝÝ » ñÇ Ù » Í Ù ³ ëÁ ÇëÉ ³ Ù ³ óí » ó : Ü » ñÏ ³ ÛáõÙë ÑÇÝ ³ Éμ ³ Ý ³ óÇÝ » ñÇ Ñ » ïÝáñ ¹ Ý » ñÁ ¸ ³ Õëï ³ ÝáõÙ ³ åñáÕ ÙÇ ß ³ ñù ³ ½ · áõÃÛáõÝÝ » ñÝ » Ý (³ Ù » ÝÇó ³ é ³ ç É » ½ · ÇÝ » ñÁ ) ¨ ²¹ ñμ » ç ³ - ÝáõÙ μÝ ³ ÏíáÕ Ùáï 3 Ñ ³ ½ ³ ñ ùñÇëïáÝÛ ³ áõ ¹ ÇÝ » ñÁ « áñáÝù ³ ÛÅÙ èáõë àõÕÕ ³÷³ é » Ï » Õ » óáõ ËÝ ³ ÙùÇ ï ³ Ï » Ý : ¾ÃÝÇÏ áõ ¹ ÇÝ » ñÁ ³¹ ñμ » ç ³ ÝóÇÝ » ñÇÝ ³ éÝãíáõÙ » Ý ³ ÛÝå » ë « ÇÝãå » ë éáõëÝ » ñÁ Ù » ùëÇÏ ³ óÇÝ » ñÇÝ : ² Ñ ³ à » ÇÝãáõ ³ Ûëûñí ³ ³¹ ñμ » ç ³ ÝóÇÝ » ñÇ ¨ ÑÇÝ ³ Éμ ³ Ý ³ óÇÝ » ñÇ ¿ ÃÝÇÏ ¨ Ùß ³ Ïáõà ³ ÛÇÝ Å ³ é ³ Ý ·³ Ï ³ Ý Ï ³ åÇ Ù ³ ëÇÝ å ³ ñ½ ³ å » ë áñ¨ ¿ Ëáëù ãÇ Ï ³ ñáÕ ÉÇÝ » É ¦:
Ð ³ Û ÅáÕáíñ ¹ Ç ëï » ÕÍ ³ Í ³ ñí » ëïÇ ÙÝ ³ ÛáõÝ ·³ ÝÓ » ñÇ ¨ ³¹ ñμ » ç ³ Ý ³ Ï ³ Ý ½ » ÕÍ ³ ñ ³ ñáõÃÛáõÝÝ » ñÇ Ù ³ ëÇÝ Çñ Ù » Í ³ ñÅ » ù Í ³ í ³ ÉáõÝ å ³ ïÙ ³ Ï ³ Ý ³ ÏÝ ³ ñÏÇ Ñ ³ Ù ³ ñ « áñÁ « ó ³ íáù « Ý » ñ- Ï ³ Û ³ óñÇÝù Ù » Í Ïñ ׳ ïáõÙÝ » ñáí « ÜÇÏÇï ³ Þ ³ Ý · ÇÝÁ å ³ ïÏ » - ñ ³ íáñ í » ñÝ ³· Çñ ¿ ÁÝïñ » É ³ Ý · ÉÇ ³ óÇ Ýß ³ Ý ³ íáñ · ñáÕ æáñç úñáõ » ÉÇ § 1984 ¦ Ñ ³ Ï ³ áõïáåÇ ³ Ï ³ Ý í » åáõÙ ÝÏ ³ ñ ³· ñí ³ Í ÖßÙ ³ ñïáõÃÛ ³ Ý Ý ³ Ë ³ ñ ³ ñáõÃÛ ³ Ý Ýß ³ Ý ³ μ ³ ÝÁ ª § ÖßÙ ³ ñïáõ- ÃÛáõÝÁ Ï » ÕÍÇù ¿« ÇëÏ Ï » ÕÍÇùÁ ª × ßÙ ³ ñïáõÃÛáõÝ ¦: ø ³ ÝÇ áñ í » ñç » ñë ëáõï- ³ Ï ³¹» ÙÇÏáë ü ³ ñÇ ¹³ Ø ³ Ù »¹ á- í ³ Ý ³ Ù » Ý ï » Õ « ÙÇÝ㨠ÇëÏ ² ØÜ-áõÙ « ï ³ ñ ³ ÍáõÙ ¿ · áÛáõÃÛáõÝ ãáõÝ » ó ³ Í ÎáíÏ ³ ëÛ ³ Ý ² Éμ ³ ÝÇ ³ ÛÇ ³ é ³ ëå » ÉÁ « Ï ³ ñÍáõÙ » Ù « áñ ù ³ ñï » ½Ý » ñÇ Ë ³ ñ ¹³ ËáõÃÛ ³ Ý í » ñ ³ μ » ñÛ ³ É ³ Û ¹ ³ ÙμáÕç å ³ ïÙáõÃÛáõÝÁ « áñÇ Ù ³ ëÇÝ · ñ ³· áÕ Ø ³ Ù »¹ áí ³ Ý ³÷ Çμ » ñ ³ Ý ÉéáõÙ ¿« ÇëÏ 44-ûñÛ ³ å ³ ï » ñ ³ ½ÙáõÙ Ð ³ Û ³ ëï ³ ÝÇ å ³ ñïáõÃÛáõ- ÝÇó Ñ » ïá ²¹ ñμ » ç ³ ÝÇ Ý ³ Ë ³·³ Ñ ÆÉÑ ³ Ù ² ÉǨÁ ÑáËáñïáõÙ ¿ áõÅáí · ñ ³ í » É êÛáõÝÇùÁ ¨ ¼ ³ Ý ·» ½áõñÁ « ³ å ³ ËÇëï ³ ÛÅÙ »³ - Ï ³ Ý ¿ ¹³ éÝáõÙ §¶ ñ ³ Ï ³ Ý Ã » ñÃÇ ¦ 1987 à © û · áëïáëÇ 14-Ç Ñ ³ - Ù ³ ñáõÙ Ññ ³ å ³ ñ ³ Ïí ³ Í ÊêÐØ ¶ ÇïáõÃÛáõÝÝ » ñÇ ³ Ï ³¹» ÙÇ- ³ ÛÇ å ³ ïÙáõÃÛ ³ Ý ÇÝëïÇïáõïÇ ïÝûñ » ÝÇ ï » Õ ³ Ï ³ É ² Ý ¹ ñ » Û ÜÇ- ÏáÉ ³ ¨Çã ê ³ Ë ³ ñáíÇ å ³ ßïáÝ ³ Ï ³ Ý å ³ ï ³ ëË ³ ÝÇ í » ñ ³ ï- åáõÃÛáõÝÁ ¦:
§¶ ñ ³ Ï ³ Ý Ã » ñà ¦« 14-Á û · áëïáëÇ 1987 à © ²¹ ñμ » ç ³ ÝÇ ¶² ËÙμ ³· ñ ³ Ï ³ Ý-Ññ ³ ï ³ ñ ³ Ïã ³ Ï ³ Ý ËáñÑñ ¹ Ç
» ñ ³ ßË ³ íáñáõÃÛ ³ Ùμ 1986 Ãí ³ Ï ³ ÝÇÝ § ¾ÈØ ¦ Ññ ³ ï ³ ñ ³ Ïãáõ- ÃÛáõÝÁ ´³ ùíáõÙ ÉáõÛë ÁÝÍ ³ Û » ó ü ³ ñÇ ¹³ Ø ³ Ù »¹ áí ³ ÛÇ § Ïîëèòè ÷ åñêàÿ èñòîðèÿ è èñòîðè ÷ åñêàÿ ãåîãðàôèÿ Êàâêàçñêîé Àëáàíèè ( III â . äî í . ý . VIII â . í . ý .)¦ Ù » - Ý ³· ñáõÃÛáõÝÁ ( 246 ¿ ç )« áñÝ ÁÝà ³ óÇÏ ï ³ ñí ³ ³ åñÇÉÇ 15-ÇÝ ( 1987 à ©) å ³ ßïå ³ Ýí » É ¿ Çμñ¨ ¹ áÏïáñ ³ Ï ³ Ý ³ ï » Ý ³ Ëáëáõ- ÃÛáõÝ : ¶ ñùáõÙ « áñÇ ËÙμ ³· ÇñÝ ¿ ²¹ ñμ » ç ³ ÝÇ ¶² ³ Ï ³¹» ÙÇÏáë ¼ÇÛ ³ ´ áõÝÇ ³ ÃáíÁ « ³ éÏ ³ ¿ ³ ñÍ ³ ñÍí ³ Í ÝÛáõÃÇ Ï ³ ï ³ ñÛ ³ É ß ÷ áà « ÇÝãÁ « μÝ ³ Ï ³ Ý ³ μ ³ ñ « ã ¿ ñ Ï ³ ñáÕ ÉéáõÃÛ ³ Ý Ù ³ ïÝí » É ¨ ãÑ ³ ñáõó » É · Çï ³ Ï ³ Ý ßñç ³ Ý ³ ÏÝ » ñÇ ³ ñ ¹³ ñ ³ óÇ μáÕáùÝ » ñÁ :
ÐêêÐ ¶² Ø © ² μ » ÕÛ ³ ÝÇ ³ Ýí ³ Ý · ñ ³ Ï ³ ÝáõÃÛ ³ Ý ÇÝëïÇïáõïÇ ³ í ³· · Çï ³ ßË ³ ïáÕ ² Éμ » ñï Øáõß » ÕÛ ³ ÝÁ « ûñÇÝ ³ Ï « Ïáõë ³ Ïó ³ Ï ³ Ý í » ñ ³¹³ ë Ù ³ ñÙÇÝÝ » ñÇ ¨ ÊêÐØ ØÇÝÇëïñÝ » ñÇ ËáñÑñ ¹ ÇÝ ³ éÁÝà » ñ μ ³ ñÓñ ³· áõÛÝ ³ ï » ëï ³ óÇáÝ Ñ ³ ÝÓÝ ³ Åá- ÕáíÇ áõß ³¹ ñáõÃÛáõÝÁ Ññ ³ íÇñ » É ¿ ü © Ø ³ Ù »¹ áí ³ ÛÇ ÏáÕÙÇó Ñ ³ Û ÅáÕáíñ ¹ Ç å ³ ïÙáõÃÛ ³ Ý μ ³ ½Ù ³ ÃÇí ÷³ ëï » ñÇ Ñ ³ Ï ³· Ç- ï ³ Ï ³ Ý í » ñÉáõÍáõÃÛ ³ Ý áõ ÙÇïáõÙÝ ³ íáñ Ë » Õ ³ ÃÛáõñáõÙÝ » ñÇ íñ ³© § êáõÛÝ · ÇñùÁ « - ÝßáõÙ ¿ ²© Øáõß » ÕÛ ³ ÝÁ « - ëϽμÇó ÙÇÝã¨ í » ñç Ý » ñÍÍí ³ Í ¿ Ñ ³ ñ¨ ³ Ý ÅáÕáíáõñ ¹ Ý » ñÇ ¨ ³ é ³ çÇÝ Ñ » ñÃÇÝ Ñ ³ Û ÅáÕáíñ ¹ Ç μÝ ³ ßË ³ ñÑÇ Ñ ³ Ý ¹» å ³ ÝÑÇÙÝ Ñ ³ í ³ ÏÝáõ- ÃÛáõÝÝ » ñáí ¨ ÙÇçÝ ³¹³ ñÛ ³ Ý Ñ ³ Û · ñ ³ Ï ³ ÝáõÃÛ ³ Ý « ׳ ñï ³ ñ ³ - å » ïáõÃÛ ³ Ý áõ Ùß ³ ÏáõÛÃÇ Ñáõß ³ ñÓ ³ ÝÝ » ñÁ ë »÷³ Ï ³ Ý » Éáõ μ ³ - ó ³ Ñ ³ Ûï ÝÏñïáõÙÝ » ñáí ¦:
² Ý ¹ ñ ³¹³ éÝ ³ Éáí Ù » Ý ³· ñáõÃÛáõÝáõÙ ½ » ï » Õí ³ Í í » ó ù ³ ñ- ï » ½Ý » ñÇÝ « áñáÝó Ù » ç « ³ Ûëå » ë Ïáãí ³ Í ª ÎáíÏ ³ ëÛ ³ Ý ² Õí ³ Ý- ùÇ ë ³ ÑÙ ³ ÝÝ » ñÁ Ñ ³ ëóíáõÙ » Ý ¸ » ñμ » Ý ¹ Çó ÙÇÝ㨠² ñ ³ ùëÇ ÑáíÇïÁ « ÙÇÝ㨠ÁÝ ¹ Ñáõå ê¨ ³ Ý ³ É × Ç Ï » ëÁ « ²© Øáõß » ÕÛ ³ ÝÁ Ù ³ ï- Ý ³ ÝßáõÙ ¿« áñ í » ñáÑÇßÛ ³ É μáÉáñ ù ³ ñï » ½Ý » ñÁ « áñáÝù Çμñ à » ³ ñ- ï ³ óáÉáõÙ » Ý Ù © à ©³© III ¹³ ñÇó ÙÇÝ㨠٠© à © VII ¹³ ñÇ Å ³ Ù ³ Ý ³ - Ï ³ ßñç ³ ÝÁ « Çñ ³ Ï ³ ÝáõÙ å ³ ïÙ ³ Ï ³ Ý áñ¨ ¿ ÑÇÙù ãáõÝ » Ý ¨ ëáëÏ å ³ ï ×» Ýí ³ Í » Ý å ³ ïÙáõÃÛ ³ Ý å ³ ÝÃÛáõñùÇëï ³ Ï ³ Ý Ï » ÕÍ ³ - ñ ³ ñÝ » ñÇ ÏáÕÙÇó êï ³ ÙμáõÉáõÙ ³ í » ÉÇ ù ³ Ý ãáñë ï ³ ëÝ ³ ÙÛ ³ Ï ³ é ³ ç Ññ ³ ï ³ ñ ³ Ïí ³ Í § ÆëÉ ³ Ù ³ ÝëÇÏÉáå »¹ Çë ¦ -Ç » ñÏñáñ ¹ Ñ ³ ïáñáõÙ ( 112 ¨ 113 ¿ ç » ñÇ ÙÇç¨ ) ½ » ï » Õí ³ Í § ØÇ ³ óÛ ³ É ²¹ ñ- μ » ç ³ Ý ¦ ù ³ ñï » ½Çó « áñÝ ÁÝ ¹· ñÏáõÙ ¿ ëáí » ï ³ Ï ³ Ý ¨ Çñ ³ Ý ³ - Ï ³ Ý ²¹ ñμ » ç ³ ÝÁ ¨ ÊáñÑñ ¹³ ÛÇÝ Ð ³ Û ³ ëï ³ ÝÇ ï ³ ñ ³ ÍùÁ ª ÁÝ ¹ - Ñáõå ÙÇÝã¨ ê¨ ³ Ý ³ É × Ç çñ ³ ÛÇÝ Ñ ³ Û » Éáõ Ï » ëÁ : àõß ³· ñ ³ í ¿« áñ ³ Û ¹ ù ³ ñï » ½Á Ï ³ ½Ùí » É ¿ 1944 Ãí ³ Ï ³ ÝÇÝ « » ñμ ÂáõñùÇ ³ Ý Ñ ³ Ý ¹» ë ¿ ñ ·³ ÉÇë Çμñ¨ ÑÇïÉ » ñÛ ³ Ý ý ³ ßǽÙÇ ¹³ ßÝ ³ ÏÇó ¨ Ýå ³ ï ³ Ï ¿ ñ Ñ » ï ³ åÝ ¹ áõÙ Çñ ³ ñ ¹» Ù Ññ ³ Ññ » É ² Ý ¹ ñÏáíÏ ³ ëÇ ÅáÕáíáõñ ¹ Ý » ñÇÝ : êïáñ¨ ïå ³· ñáõÙ » Ýù ÊêÐØ ¶² å ³ ïÙáõÃÛ ³ Ý ÇÝëïÇïáõïÇ ïÝûñ » ÝÇ ï » Õ ³ Ï ³ É « å ³ ïÙ ³ Ï ³ Ý · ÇïáõÃÛáõÝÝ » ñÇ ¹ áÏïáñ ² Ý ¹ ñ » Û ÜÇÏáÉ ³ ¨Çã ê ³ Ë ³ ñáíÇ ª ²© Øáõß » ÕÛ ³ ÝÇÝ ÑÕí ³ Í å ³ ßïáÝ ³ Ï ³ Ý å ³ ï ³ ëË ³ ÝÁ :
Ø » Í ³ ñ · á ÁÝÏ © ²© Øáõß » ÕÛ ³ Ý
ÊêÐØ ¶² å ³ ïÙáõÃÛ ³ Ý ÇÝëïÇïáõïÇÝ Ñ ³ ÝÓÝ ³ ñ ³ ñí ³ Í ¿ Ï ³ ñÍÇù Ñ ³ ÛïÝ » É ü © æ © Ø ³ Ù »¹ áí ³ ÛÇ § ÎáíÏ ³ ëÛ ³ Ý ² Õí ³ Ý- ùÇ ù ³ Õ ³ ù ³ Ï ³ Ý å ³ ïÙáõÃÛáõÝÝ áõ å ³ ïÙ ³ Ï ³ Ý ³ ßË ³ ñÑ ³· - ñáõÃÛáõÝÁ ¦ · ñùÇ (´³ ùáõ « 1986 ) ³ éÃÇí Ò » ñ Ý ³ Ù ³ ÏÇ Ï ³ å ³ Ï- óáõÃÛ ³ Ùμ « · Çñù « áñÁ Ý ³ Çμñ¨ ¹ áÏïáñ ³ Ï ³ Ý ³ ï » Ý ³ ËáëáõÃÛáõÝ å ³ ßïå ³ Ý » É ¿ ëáõÛÝ ÃíÇ ³ åñÇÉÇÝ « ´³ ùíáõÙ :
6
ÐÐ ä ² Þîä ² ÜàôÂÚ ² Ü Ü ² Ê ² ð ² ðàôÂÚ ² Ü Ð ² ܸ º ê