Zbornik radova Muzeja Hercegovine Nov. 2014 | Page 54

područja rasprostranjene su i na mnogo širem prostoru tako da možemo
da ih nazovemo dinarsko-balkanskim košuljama13. Izvan ex-Jugoslavije na
Balkanskom poluostrvu nošene su u sjeverozapadnoj i zapadnoj Bugarskoj, u
sjevernoj Albaniji i u sjevernoj i centralnoj Grčkoj14.
Mala crvena kapa, kao kara kteristika dinarskih nošnji, bila je
rasprostranjena u svim nošnjama zapadnog dijela Balkanskog poluostrva još
prije dolaska Slovena, a smatra se da je bila poznata i na širem evroazijskom
području15. Tu je i upotreba bijele suknene “bjelače” u ženskoj nošnji, poznate
pod raznim imenima i u nošnjama drugih krajeva Bosne i Hercegovine, zatim
Srbije, Crne Gore i Dalmacije. U isto vrijeme i u gotovo svim spomenutim
oblastima muškarci su kosu češljali u perčin, oko crvenog fesa obavijali su
crveni šal, nosili srebrni ili pozlaćeni ukras - toke (starobalkanski elemenat),
oko struka vuneni i kožni pojas sa pregradama (bensilah), te “trabolos” od
levantinske svile, a također i kratke odjevne predmete džemadan i fermen.
Analogne veze na ovako širokom dinarskom području nalazimo i za crvenu
kabanicu kojom se ogrtala mlada prilikom svadbenih rituala, ili muškarci u
veoma svečanim prilikama. I suknene ćurdije, prednje pregače, vuneni dijelovi
obuće (čarape rasječene duž unutrašnje strane noge, bječve, nazuvci i tozluci) i
opanci od sirove (neučinjene) kože pripadaju dinarskim elementima.
Po svim osnovnim karakteristikama nošnja u Hercegovini pripada
dinarskom tipu nošnje. Međutim, nakon uporedbe i analize sa drugim
nošnjama dolazimo i do novih saznanja. Naime, ova nošnja pripada dinarskom
tipu nošnje, ali sa specifičnostima svojstvenim hercegovačkim nošnjama.
Sve nošnje u Hercegovini, inače, po svom osnovnom obilježju dijele se na
humske i brdske, ali istraživanje nošnje (u periodu od 1987. do 1991. godine)
pokazalo je da se Hercegovina, iako uopšteno pripada dinarskoj kulturnoj
zoni, sastoji od više manjih kulturnih oblasti, koje karakterišu specifičnosti
u interakciji sa etničkim, religioznim, privrednim, društvenim i političkim
činiocima, geografskom izolovanošću ili otvorenošću, što je uslovilo
zadržavanje svoga i primanje stranoga. Geografski položaj Hercegovine uticao
nošnja u Vasojevićima, 80; V. Kličkova, Makedonski narodni nossi, Tabla VI, XXXIII, XXXIV i
XL; Pauly Wissova, IV Stuttgart, 1901., 2025-6;
13 Miroslav Draškić, Narodne nošnje sjeverozapadne Bosne, 42,43.
14 H. Vakavelski – D. Ivanov, Blgarski narodni nossii sega i v minaloto, Sofia, bez godine; F. Nopcsa,
Albanien, Berlin und Leipzig, 1933., 213; H. Lojzi, Arti popullov në shgupëri, Tirane, 1959.,
Tabla XIX; A. Hadzimichali, Costumes nationaux Helleiques, Muse Benaki, Atenes, 1948., Tabla
XII, XIV, XIX;
15 B. Bogišić, Zbornik sadašnjih pravnih običaja I, Zagreb, Jugoslavenska akademija znanosti i
umjetnosti, 1874; Rukopisna građa iz Konavla. Bogišićeva Biblioteka i muzej u Cavtatu; Katica
Benc-Bošković, Tekstilna radinost i narodna nošnja u Konavlima, 216; Milovan Gavazzi,
Kulturna analiza etnografije Hrvata, Narodne starine VII, Zagreb, 1930., 6.

52