ñbÕ < Ûë ´ j · TT \ ≈ £ î dü + ã +~ Û + ∫ ∫qï | ü ¬ s & ç ¶ yÓ \ Te ]+ ∫q $• wü º yÓTÆq rs ¡ TŒ \ T:
ôV’ ≤ø√s ¡ T º, düTÁ |”+ ø√s ¡ T º Hê ´ j · TeT ÷] Ô >± ∫qï | ü ¬ s & ç ¶ yÓ \ Te ]+ ∫q rs ¡ TŒ \ T $$< Ûä s ¡+>±\ ≈ £ î dü + ã +~ Û + ∫q $ mH√ï e ⁄ HêïsTT. M { Ï˝À ¢, ñbÕ < Ûë ´ j · TT \ ñ < √ ´> ∑ uÛÑÁ < ä‘·, Vü≤≈ £ îÿ \ ≈ £ î dü + ã +~ Û + ∫q ø = ìï { Ïì Á | ükÕÔ $+#· Tø√e & É + nedüs ¡+. ø £+#· s ¡¢ düTu≤“ sêe ⁄, ø £ ècÕíõ˝≤ ¢:
j · THé.$. s ¡ eTDeT ÷] Ô, lø ± ≈ £ îfi¯ + õ˝≤ ¢:
dü +‘ ê | ü +
düTÁ | üdæ < äΔ Hê ´ j · TeT ÷] Ô ˇ. ∫qï | ü ¬ s & ç ¶
13`4`2013q ôV’ ≤ < äsêu≤ < é˝À‘· q dü «> ∑èVü≤ + ˝À 91 dü + e‘·‡ sê \ ej · TdüT ‡ ˝À ø £ qTïeT ÷ XÊs ¡ T. 1922˝À ø £ s ¡÷ ï \ T õ˝≤ ¢ ˝À » ìà +# ês ¡ T. > ∑T ‹ Ô, eTÁ < ëdt \ ˝À $< ë ´ uÛ≤ ´ dü + # ˚XÊs ¡ T. Hê ´ j · Tyê < ä $< ä ´ ≈ £ L & Ü eTÁ < ëdt˝ÀH˚ | üP ] Ô # ˚XÊs ¡ T.
1944˝À eTÁ < ëdt ôV’ ≤ø√s ¡ T º ˝À Hê ´ j · Tyê < ä eè ‹ Ô˝À # ˚sês ¡ T. 1956˝À Ä + Á < ÛäÁ | ü < ˚XŸ @ s ¡ Œ & çq‘· s ¡ Tyê‘· sêÁwü º ôV’ ≤ø√s ¡ T º ˝À Hê ´ j · Tyê < ä eè ‹ Ôì kÕ –+# ês ¡ T. 1960˝À | ü _¢ ø˘ ÁbÕdæ≈ £ L ´ ≥sY >± e ´ eVü≤ ]+# ês ¡ T. 1967˝À ôV’ ≤ø√s ¡ T º Hê ´ j · TeT ÷] Ô >± ìj · T $ T‘· T \ j ·÷´ s ¡ T. 1976˝À | ü + C≤uŸ, Vü≤sê ´ Hê ôV’ ≤ø√s ¡ T º ≈ £ î ã ~© nj ·÷´ s ¡ T. 1977˝À Ä + Á < ÛäÁ | ü < ˚XŸ ôV’ ≤ø√s ¡ T º Á | ü < Ûëq Hê ´ j · TeT ÷] Ô >± ìj · T $ T‘· T \ j ·÷´ s ¡ T. 1978˝À düTÁ |”+ ø√s ¡ T º Hê ´ j · TeT ÷] Ô >± | ü < √qï ‹ bı +< ës ¡ T. 1987˝À | ü < äM $ s ¡ eTD # ˚XÊs ¡ T. 1988˝À ø £ sêï≥ø £ _. dæ. # ÛÓ’ s ¡ àHé >± | üì # ˚XÊs ¡ T.
∫qï | ü ¬ s & ç ¶ ôV’ ≤ø√s ¡ T º Hê ´ j · Tyê ~>± | üì # ˚dæq | ü ⁄& ÉT dæ $ ˝Ÿ, ÁøÏ $ Tq˝Ÿ e ¬>’ sê $ wüj ·÷\ ˝À nbÕs ¡ yÓTÆq nqTuÛÑe + > ∑ & ç +# ês ¡ T.
Ç≥T ôV’ ≤ø√s ¡ T º ˝À ¢, n≥T düTÁ |”+ ø√s ¡ T º ˝À Hê ´ j · TeT ÷] Ô >± ∫qï | ü ¬ s & ç ¶ mH√ï πødüT \ $ wüj · T + ˝À rs ¡ TŒ \ T yÓ \ Te ]+ ∫q | ü ⁄& ÉT Á | üuÛÑT‘·« #·{ ≤ º\ qT, sêC≤ ´+>± ìï #· ø £ ÿ >± nq « sTT + ∫, ÁXÊ $ T≈ £ î \ ≈ £ î, ø ±] à≈ £ î \ ≈ £ î, ñ < √ ´> ∑T \ ≈ £ î, ñbÕ < Ûë ´ j · TT \ ≈ £ î, s ¡#· sTT‘·\ ≈ £ î nqT≈ £ L \ yÓTÆq # ê ] Á‘ ê‘· àø £ yÓTÆq rs ¡ TŒ \ qT sTT∫Ã, Ä < äs ¡ Ù +>± ì \ ã & Ü ¶ s ¡ T.
düe ÷ q | üìøÏ düe ÷ q y˚‘· q + e ] Ô +| ü ⁄, Á | üuÛÑT‘·« ôV’ ≤sY n +& é ô | ò’ sY $< ÛëHêìï s ¡< äT › e +{ Ï rs ¡ TŒ \ T eT ] j · TT uÛÑ ÷ eTj · T ´, øÏcÕ º> ö & é \ ñ ]
• ø £ å \ $ wüj · T + ˝À Hê ´ j · TeT ÷] Ô ∫qï | ü ¬ s & ç ¶ ns ¡ ΔsêÁ ‹ Vü≤ÖdtyÓ ÷ wüHéqT n + ^ø £]+ ∫, ùd º eT + ps ¡ T # ˚dæ, yê ] ñ ]• ø £ åqT‘ ê‘ êÿ * ø £+>± ÄbÕs ¡ T.
ñ < √ ´> ∑ + ˝À # ˚s ¡ ø £ eTT +< äT >± ì,‘· sê «‘·>± ì ø £ eT ÷´ ìdüT º uÛ≤yê \ T ø £* Ze ⁄ Hêïs ¡ qï kÕ≈ £ î‘ √ ñbÕ < Ûë ´ j · TT \ qT, ñ < √ ´> ∑T \ qT ø = s‘· eT +~ ì nÁø £ eT +>± ñ < √ ´> ∑ ñ < ë « düq # Ó | æŒq | òüT≥q \ T sêÁwü º Á | üuÛÑT‘·« #·] Á‘· ˝À # √≥T # ˚düTø = HêïsTT. Ç≥Te +{ Ïyês ¡ T ôV’ ≤ø√s ¡ T º qT ÄÁX¯sTT + ∫q | ü ⁄& ÉT ∫qï | ü ¬ s & ç ¶ $# ê ]+ ∫ sTT∫Ãq rs ¡ TŒ \ T e ÷ s ¡ Z < äs ¡ Ùø £ yÓTÆq $>± ì *# êsTT. ø £ eT ÷´ ìdüT º uÛ≤yê \ T, $$< Ûä dæ < ëΔ +‘· $ wüj ·÷\ ˝À $ XÊ « kÕ \ T ø £* Ze ⁄+& É +, ñ < √ ´>± ìøÏ nqs ¡ Ω‘· ø ±< äì, ‹]– ñ < √ ´>±\ T sTTyê «\ ì sTT∫Ãq rs ¡ TŒ \ T ñ < √ ´> ∑ uÛÑÁ < ä‘· ø £* Œ +# êsTT. 1986˝À πø + Á < ä Á | üuÛÑT‘·«+ q ÷‘· q $< ë ´$< ÛëHêìï Á | üy˚X¯ô |{ Ï º q | ü ⁄& ÉT, 1988˝À nœ \ uÛ≤s ¡‘· kÕúsTT˝À $< ë ´ | ü ] s ¡ ø £ åD ø £$ T {° @ s ¡ Œ & ç +~. á ø £$ T {° ˝À ∫qï | ü ¬ s & ç ¶ Á | ü < Ûëq u≤ < Ûä ´‘· d”« ø £]+ ∫ ø =+‘· ø ±\+ | üì # ˚XÊs ¡ T. Hê ´ j · TeT ÷] Ô >± | üì # ˚dæq ø ±\+ ˝À‘· sê «‘· mH√ï Á | üC≤dü +| òü ÷\ T, eè ‹ Ôdü +| òü ÷\ T yê { Ï eTVü ‰ düuÛÑ \ ≈ £ î, dü < ädüT ‡\ ≈ £ î Vü ‰»¬ s’ q ∫qï | ü ¬ s & ç ¶ mH√ï $\ TyÓ’ q ñ | üHê ´ kÕ \ T sTT∫Ã, m +‘ √ $ C≤ „ Hêìï, # Ó’‘· Hê ´ ìï n +~+# ês ¡ T. Hê ´ j · Tyê ~>±, Hêj · Tj · TeT ÷] Ô >±, ˇø £ Á | üC≤kÕ «$ Tø £ yê ~>± n +~+ ∫q ùde \ T $• wü º yÓTÆq $, e ÷ s ¡ Z < äs ¡ Ùø £ yÓTÆq $. n +‘ ˚ >± ø £ k˛wü * düT º dæ < ëΔ +‘ ê \| ü≥ ¢ $ XÊ « dü + ø £* Ze ⁄+& ç, kÕe ÷ õø £ e ´ edüú eTÚ * ø £
pHé 2013 düTÁ | üdæ < äΔ Hê ´ j · TeT ÷] Ô ∫qï | ü ¬ s & ç ¶ ø £ qTïeT ÷‘·
15 e ÷ s ¡ TŒ \ qT Äø ±+ øÏådü ÷ Ô m +‘ √ | ü ] C≤ „ Hêìï kÕ ~+# ês ¡ T. Ç≥Te +{ Ï ñ‘· ÔeT Hê ´ j · TeT ÷] Ô, Á | üC≤kÕ «$ Tø £ yê ~ nsTTq ∫qï | ü ¬ s & ç ¶ eTs ¡ D≤ìøÏ m.| æ.{ Ï. j · T | òt. | òüTq ìyê [‘ Ó \ T | ü ⁄‘· Tqï ~. yê ] ≈ £ î≥T + ã düuÛÑT ´\ ≈ £ î kÕqTuÛÑ ÷‹ Á | üø £{ ÏdüTÔqï ~.
ñbÕ < Ûë ´ j · TT \ ≈ £ î dü + ã +~ Û + ∫ ∫qï | ü ¬ s & ç ¶ yÓ \ Te ]+ ∫q $• wü º yÓTÆq rs ¡ TŒ \ T:
ôV’ ≤ø√s ¡ T º, düTÁ |”+ ø√s ¡ T º Hê ´ j · TeT ÷] Ô >± ∫qï | ü ¬ s & ç ¶ yÓ \ Te ]+ ∫q rs ¡ TŒ \ T $$< Ûä s ¡+>±\ ≈ £ î dü + ã +~ Û + ∫q $ mH√ï e ⁄ HêïsTT. M { Ï˝À ¢, ñbÕ < Ûë ´ j · TT \ ñ < √ ´> ∑ uÛÑÁ < ä‘·, Vü≤≈ £ îÿ \ ≈ £ î dü + ã +~ Û + ∫q ø = ìï { Ïì Á | ükÕÔ $+#· Tø√e & É + nedüs ¡+. ø £+#· s ¡¢ düTu≤“ sêe ⁄, ø £ ècÕíõ˝≤ ¢:
Ms ¡ T {°#· sY ‡ ô | ò & ÉπswüHé ø ± s ¡´ ø £ s ¡ Ô >± | üì # ˚XÊs ¡ T. ñbÕ < Ûë ´ j · TT & ç >± ÄHê & ÉT q +~>± eT dü $ T ‹ ˝À ÁbÕ < ∏ä $ Tø £ bÕsƒ ¡ XÊ \ Á | ü < ÛëH√bÕ < Ûë ´ j · TT \ T >± e ⁄ Hêïs ¡ T. Ms ¡ T, 1965 @ Á | æj · T˝Ÿ 20 qT +& ç 22 es ¡ ≈ £ î HÓ \÷¢ s ¡ T˝À sêÁwü º ø £ eT ÷´ ìdüT º bÕØ º düe ÷ y˚X¯ + »]–+< äì, < ëìøÏ Vü ‰»¬ s’ Hês ¡ ì, ÄbÕØ º düuÛÑT ´& ç >± e ⁄+& ç, < ëìø ± s ¡´ Áø £ e ÷\ ≈ £ î düVü ‰ j · T | ü & ÉT‘· THêï & ÉqïÄs√ | üD \‘ √ Ädü $ T ‹ _.& ç. z. H√ {° dtsTT # êÃs ¡ T. BìøÏ düe ÷ < Ûëq + sTTe «& ÜìøÏ‘· qô |’# ˚dæq Äs√ | üD \ ≈ £ î dü + ã +~ Û + ∫q‘·– q Ä < Ûës ¡ | üÁ‘ ê \ qTdüs ¡| òüsê # ˚j ·÷\ ì j ·÷» e ÷ Hêì ´ düTu≤“ sêe ⁄ ø√ ] Hê sTTe « ˝Ò < äT
dü ]> ∑ < ë yê ] qT +& ç m˝≤ +{ Ï dü + C≤sTTw” ˝Ò≈ £ î +& Ü 21`12`1967q düØ « dt qT +& ç ã \ e +‘·+>± ] f ÆsY … # ˚dü ÷ Ô Á | üuÛ ÑT‘·«+ ñ‘· Ôs T ¡ «\ T C≤Ø # ˚dæ +~. Ä ñ‘· Ôs ¡ T « ˝Àì $ wüj ·÷\ T yêdüÔyêìøÏ $ s ¡ T < äΔyÓTÆqeì, n +< äTe \ q < ëìì s ¡< äT ›# ˚j ·÷\ ì ø√s ¡ T‘·÷ düTu≤“ sêe ⁄ sêÁwü º ôV’ ≤ø√s ¡ T º ˝À ]{ Ÿ | æ {° wüHé < ëK \ T # ˚j · T >±, nqTeT ‹+ ∫ +~. á πødüTqT 1968˝À $# ê ]+ ∫q ∫qï | ü ¬ s & ç ¶ rs ¡ TŒì # êÃs ¡ T. n +< äT˝À ø £ eT ÷´ ìdüT º bÕØ º ìùw ~ Û +| üã & Éq +‘· es ¡ ≈ £ î Ä bÕØ º‘ √ dü + ã +< Ûë \ Tqï +‘· e ÷ Á‘ êq $ Á < √Vü≤ø £ s ¡ #· s ¡´\ ˝À bÕ˝ § ZHêïs ¡ H˚ Äs√ | üD˝À m˝≤ +{ Ï Hê ´ j · Tã < ä ›‘· ˝Ò < äì, Á | üuÛÑT‘·« ñ‘· Ôs ¡ T « qT s ¡< äT ›# ˚XÊs ¡ T. Ä rs ¡ TŒ y˚Ts ¡ ≈ £ î düTu≤“ sêe ⁄‘· q ñ < √ ´>± ìï bı +< ës ¡ T. á πødüT < ëK \ T # ˚dæ, yê ~+ ∫q Á | üdæ < äΔ Hê ´ j · Tyê ~ ÄeT +#· s ¡¢ > ∑ +>±< Ûäs ¡ sêe ⁄.
j · THé.$. s ¡ eTDeT ÷] Ô, lø ± ≈ £ îfi¯ + õ˝≤ ¢:
j · THé.$. s ¡ eTDeT ÷] Ô lø ± ≈ £ îfi¯ + õ˝≤ ¢ | ü ] wü‘ Y ñqï‘· bÕsƒ ¡ XÊ \ ˝À k˛wü˝Ÿdü º& ûdt dü ÷ ÿ \ T ndæôd º+{ Ÿ >± | üì # ˚ùdyês ¡ T. yê ] ì ñ < √ ´> ∑ + qT +& ç‘=\–+#· T‘·÷ 1969 e ÷] à 3q C …& é.| æ. j ·÷» e ÷ q ´+ ˇø £ ñ‘· Ôs ¡ T « C≤Ø # ˚dæ +~. s ¡ eTDeT ÷] Ôì 1965˝À õ˝≤ ¢ | ü ] wü‘ Y ôd \ ø˘ º ø £$ T {° mìïø £ # ˚dæ +~. yê ] ì 1968es ¡ ≈ £ î ¬ s > ∑T ´\ sY # ˚j · Tø £‘ ê‘ êÿ * ø £ ñbÕ < Ûë ´ j · TT & ç >± H˚ ø = qkÕ –+ ∫ +~.‘· qqT ñ < √ ´> ∑ + qT +& ç‘=\–+# ˚eTT +< äT dü + C≤sTTw” ≈ £ L & Ü n & É > ∑˝Ò < äT. ádü +< äs ¡“¤+>± õ˝≤ ¢| ü ] wü‘ Y ñ‘· Ôs ¡ T «\ qT düyê˝Ÿ # ˚dü ÷ Ô s ¡ eTDeT ÷] Ô sêÁwü º ôV’ ≤ø√s ¡ T º ˝À ]{ Ÿ | æ {° wüHé < ëK \ T # ˚XÊs ¡ T.
($ T >‘ ∑ ê 17e ù | J˝À) ñbÕ < Ûë ´ j · T