TED Kayseri Koleji Bülten Dergisi 65. Sayı

FEN VE TEKNOLOJİ TED KAYSERİ KOLEJİ BÜLTEN Türkiye’de ve dünyada hızla tütün, alkol ve uyuşturucu madde alım oranları artmakta ve maddeye başlama yaşı gittikçe düşmektedir. Diğer bağımlılıklar gibi teknoloji ve kumar bağımlılığı da kişiye, aileye ve topluma psikolojik, sosyolojik ve ekonomik zararlar vermektedir. Bu nedenle aşağıda “BAĞIMLILIK” ile ilgili sıkça sorulan sorulardan derleme yapılarak bağımlılığın zararları ve korunma yolları ile ilgili bilgiler verilmiştir. Bağımlılığın belirtileri nelerdir? Sürekli olarak aynı davranışta bulunmayı istemek, bağımlılığın en büyük belirtilerinden birisidir. Bağımlı davranış olarak düşünecek olursak sürekli olarak sigara içmeyi istemek bağımlılığın bir işaretidir. Bağımlı kişiler, gittikçe bu özellikleri geliştiriyor ve tolerans sınırlarını genişletiyorlar. Dolayısıyla onsuz olduğu zaman yoksunluk belirtisi gösteriyorlar. Madde bağımlılığı veya sigara bağımlılığı konusunda genellikle yoksunluk belirtileri şunlardır: Kaygılanma, sinirlenme, hırçınlaşma, hızlı nefes alıp verme, ellerde terleme gibi. Tiryakilik ile bağımlılık arasında bir fark var mıdır? Bağımlılık dediğimizde genelde olumsuz bir durumdan bahsediliyor algısı oluşmaktadır. Fakat gündelik kullanımda toplumda tiryakilik sanki biraz daha iyiymiş, biraz daha sorunsuzmuş gibi değerlendirilmektedir. Örneğin çay tiryakisi veya dudak tiryakisi derken sanki bir bağımlılık değilmiş daha sorunsuzmuş gibi bahsediliyor. Oysa özellikleri itibarıyla baktığımızda tiryakilikle bağımlılık arasında hiçbir fark yoktur. Her ikisinde de aynı davranış kalıpları vardır. Her ikisinde de kişi, davranışı tekrarlama eğilimi göstermektedir. Bağımlılık yapan maddeler sadece kullanan kişilere mi zarar verir? Bazı gençler kullandıkları maddenin sadece kendilerine zarar verdiğini, kendi özgürlükleri olduğu için bunun başkalarını ilgilendirmeyeceğini düşünmektedirler. Oysa madde kullanımı, aslında tüm dünyada küresel anlamda bir toplumsal problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Sadece zayıf karakterli ve/veya davranış problemi olan bireyler mi bağımlı olur? Kendi sorunlarını üstlenmekten kaçınan kişilerin bağımlı olma ihtimalleri daha yüksektir. Ancak her zaman böyle bir genellemeye gitmek doğru değildir. Bazen güçlü karakterli olduğu düşünülen insanlar da bağımlı olabilmektedir. Ancak özgüvenleri düşük olan, kendilerine çok fazla saygı duymayan kişilerin bağımlı olma ihtimalinin bir miktar yüksek olduğunu da belirtmek gerekir. Çocuklarımızı madde, alkol ve sigaradan nasıl uzak tutabiliriz? Sağlıklı yaşam becerilerini geliştirerek, çocukları destekleyerek, onlarla daha fazla vakit geçirerek, yaşamları hakkında fikir sahibi olarak ve yaşlarına uygun doğru önleyici bilgiler vererek çocukları bağımlılıktan uzaklaştırmak mümkündür. Hangi ebeveyn tutumları madde/alkol/sigara kullanımına zemin hazırlar? Sınır koyamayan ya da baskıcı ebeveyn tutumları, çocuğunun nerede ve kiminle ne yaptığını bilmeyen ebeveynler buna zemin hazırlar. Yani iki uç ebeveyn tutumu da bağımlılık açısından zararlıdır. Aileler çocuklarını bağımlılıktan uzak tutmak için neler yapmalıdır? Ebeveynlerin doğru rol modelleri olması gerekmektedir. Ayrıca ebeveyni ile iletişimi bozuk olan gençlerde; mesela çok aşağılanan, hor görülen, hiçbir yaptığı beğenilmeyen, sürekli eleştirilen çocuklarda alkol ve uyuşturucuya yönelme sık görülmektedir. Bunun tam tersi çok fazla şımartılan, hiçbir sınır konulmayan gençlerde de yine bu tehlike çok fazladır. Bağımlılığın tedavisi mümkün müdür? Kişinin herhangi bir bağımlılığı varsa bu bağımlılıktan bir şekilde kurtulması, bu bağımlılıktan kurtulması için çaba göstermesi, her şeyden önce de ümidini kaybetmemesi gerekir. Kişinin bağımlı davranışla başa çıkması biraz daha kolayken bağımlı kişilikler psikolojik danışma veya psikoterapi gibi psikolojik bir desteğe ihtiyaç duyabilirler. Arkadaşım/öğrencim … bağımlısı. Ne yapmalıyım? Eğer yakınımızdaki bir kişinin bağımlılık sorunu varsa o kişiyi olabileceklerle korkutmak yerine olan problemleri objektif bir şekilde ortaya koymak, onu damgalamadan ve onu yargılamadan ona destek olacak şekilde onu tedaviye yönlendirmek gerekir. Bahsedilen bağımlılıkları bırakmak isteyen kişiler, hastanelerin halk sağlığı merkezlerine ve madde bağımlılığını bıraktırma kliniklerine ulaşabilirler. Madde bağımlıları nasıl tedavi olur? Yapılan araştırmalar bağımlılığın kişide hem fizyolojik hem psikolojik hem de sosyal problemler meydana getirdiğini göstermektedir. Bir beyin hastalığı olarak vurgulandığından bağımlılık meydana geldikten sonra kişi bununla ilgili tıbbi bir destek almak zorundadır. Ama sadece tıbbi destek de değil aynı zamanda sosyal rehabilitasyonla alakalı psikolojik bir desteğin de kişiye sunulması gerekmektedir. Daha sonrasında kişi, sosyal ortamını değiştirmeye yönelik bir yapılandırmaya gitmelidir. Unutulmaması gerekir ki bağımlılık tıpkı tıbbi diyabette, astım hastalığında, hipertansiyon hastalığında olduğu gibi tekrarlayan bir hastalıktır. Yapılan çalışmalar tedaviden sonra bırakanların %30 ila %50’sinin tekrar madde kullanım sürecine girdiğini göstermektedir. Bu nedenle madde bağımlılığında tedavi sonrasında temiz kalmaya çalışmak çok önemlidir. Bir şeker hastasının nasıl bir ömür boyunca hayatını doğru bir şekilde bir süreç içerisinde değerlendirmesi gerekiyorsa aynı şekilde eski bir kullanıcının da ömrünün sonuna kadar risklerden uzak durması, yeme içme düzenine dikkat etmesi, madde kullanım davranışından ve ortamlarından uzak durması gerekmektedir. İnternet niçin bağımlılık yapar? İnternet, bağımlılık yapmamakta; insanlar, internete bağımlı olmaktadır. Fizyolojik açıdan baktığımızda bir ailede bağımlılık varsa o ailedeki bir kişinin, genetik geçişten dolayı bağımlı olma riski yüksektir. Diğer taraftan yine fizyolojik açıdan bir kişide depresyon, sosyal fobi ya da başka psikopatolojiler varsa bu kişide internet bağımlısı olma riski çok yüksektir. Olaya psikolojik faktör açısından bakıldığında kişilik özellikleri bakımından içe kapanık, kendini ifade edemeyen insanların internet bağımlısı olma riski çok daha yüksektir. 15

TED Kayseri Koleji Bülten Dergisi 65. Sayı | Page 15