KÜLTÜR
kiden beri “Demir Kilise” olarak da anılmaktadır. En başta, taşıyıcı strüktürü,
yani iskeleti çeşitli biçim ve boyutlarda çelik profillerden oluşturulmuştur.
Ama iş bununla kalmamıştır, yapının dış
cephelerinde yer alan elemanlar da demirdendir. Bütün dış duvar kaplamaları,
pilastrlar (gömme ayaklar) ve pilastr
başlıkları, pencere doğramaları, kapı
kanatları, kemerle, saçak silmeleri, çatı,
çatının kenarı boyunca uzanan parapet
(korkuluk) duvarı ile bunun üzerindeki
babalar, çan kulesi, bu kulenin dört yanındaki dört balkon ve cephelerdeki çeşitli kabartma
bezemeler, inanılması gerçekten güç ama, sadece
demirden yapılmıştır. İç
mekana gelince, duvarlar,
merdivenler, bütün kolonlar ve kolon başlıkları yine
demirdendir. Yalnız daha
görkemli bir görünüm sağlamak amacıyla, girişte
ve ana mekanda duvarların ve kolonların üstleri
renkli mermer levhalarla
kaplanmıştır. Kilisenin 19.
yüzyılın sonlarında, hemen
tümüyle prefabrik olarak
Viyana’da üretilmiş olması da ilginçtir. Daha sonra
yapının bütün parçaları
İstanbul’a taşınmış, arsada önceden hazırlanmış
olan temelin üzerine monte edilmiştir. Dünyanın ilk
demir döküm kilisesidir.
Sv. Stefan Kilisesi’nin ilgi
çekici bir başka noktası
da Bulgarların Osmanlı
İmparatorluğu’ndan
koparak bağımsız bir devlet kurmak için
yürüttükleri mücadelede siyasal simge
olması, bağımsız bir Bulgar Ortodoks
Kilisesi kurma çabalarına sahne olmasıdır. Yani Rum Patrikhanesi’ne bağlı olan
Bulgar Eksarhanesi kurma girişimleriyle yakından ilişkilidir.
Kasturya Sinagogu
Balat’ta Püsküllü ve Kürkçü Çeşme
Sokakları’nın birleştiği yerde bulunur. İlk yerleşen Musevilerin geldikleri
Makedonya’nın Kasturiya kentinden ismini almaktadır. Sinagog 1453 yılında
açılmıştır, kapasitesi 150 kişiliktir. Günümüze kadar kalabilen bir tek giriş kapısı
olan eser, 1801 yılında onarım görmüş,
70
1935 yılında elektriğe kavuşmuştur.
Pul Yaşan Sinagogu
Sinagogun diğer adı Poli Yaşan’dır. Anlamı “eski şehir”dir. Bizanslılardan kalma
olan bu sinagog 1890 yılında yanmış ve
1902 yılında tekrar inşa edilmiştir.
Sığrı (Sigiri) Sinagogu
Fatih Sultan Mehmed zamanında inşa
edildiği düşünülür, diğer adı Selanik
Sinagogu’dur. Demir Hisar Caddesi’nin Fener çıkışında bulunur. 1836 yılında bakım
görmüş, bugün ise harabe halindedir.
Yanbol Sinagogu
Bulgaristan’ın Yanbolu kentinden gelen Yahudiler tarafından kurulduğu
bilinmektedir.
Balat’ın
Lapçıncılar
Sokağı’nda bulunan sinagog geçirdiği
yangınlar sonucu 17. ve 18. yüzyılda yeniden inşa edilmiştir. Tahta tavanındaki
süslemeler 19. yüzyılın izlerini taşımakta da olup, bugün ibadete kapalıdır.
Çana Sinagogu
Çiçekli Bostan Sokağı’ndan Vodina
Sokağı’na giderken yol üzerinde bulunmaktadır. Bizans’tan Osmanlı’ya bırakılan bu sinagog vitraylarıyla bilinmekteydi. Onarım sırasında duvarları ve diğer
yapıları zarar görmüştür.
Balat Or-Ahayim Hastanesi
Balat’a 133 yıldır hizmet eden “OrAhayim Hastanesi” 1858 yılında yapılmıştır. Hastanenin ilk binası küçük bir
evken 1883 yılında kapatılıp sağlık hizmeti vere