gerekir. Ancak tespiti yapılan değerin borcu karşılayıp karşılamadığını müdürlük belirlemek
zorunda olmadığı gibi, bir müdahale yetkisi de yoktur. İpotek işleminin tesisi dışında Devlet’in
sorumluluğu da söz konusu değildir. Biçilmiş değeri aşan miktar için ipotekli borç senedi
yoluyla rehin kurulamaz. Ancak değerin altında rehin tesisine yasal bir engel yoktur.
Taşınmaz mal karşılık gösterilerek çıkartılan ipotekli borç senedi için, oluşturulacak
değerlendirme komisyonu Tapu Sicil Tüzüğünün 37. değer belirleme hususları da 38.
maddesinde hükme bağlanmıştır.
İpotekli borç senedine dayanak teşkil eden rehin, senedin tapu idaresine iadesi halinde
terkin edilebilir. Senet imha edilmiş ya da kaybolmuşsa mutlaka mahkeme kararı aranacaktır.
İpotekli borç senedinin kurulması için, taşınmazların maliki ile borçlunun aynı kimse
olması gerekmez. Taşınmaz maliki bir başkasının borcu için de maliki bulunduğu taşınmazını
ipotekli borç senedi ile takyit edebilir. Ancak, bu durumda borcun karşılanamayan kısmı için,
taşınmaz malikinin tüm mal varlığı ile şahsi sorumluluğu söz konusu olmayacaktır.
İpotekli borç senedinin tesisi için taşınmazın devletçe kıymetinin resmen takdir edilmesi
şarttır. İpotekli borç senedi, resmen takdir edilmiş değeri aşan miktar üzerinden tesis edilemez.
İpotekli borç senedi ile takyit edilmiş taşınmazın, temlik ve taksimi mümkündür. Bu
durumda ipotek hükümleri uygulanacaktır. Bunun için alacaklının muvafakatine ihtiyaç
yoktur. Bölünme sonrasında oluşacak yeni parsel malikleri borçlu olacaktır. Fiilen uygulaması
bulunmayan bu tür senetler için, Maliye Bakanlığınca bir harç düzenlemesi yapılmamıştır.
İ. İrat Senedi
TMK'nın 903. maddesinde yer alan irat senedi, bir taşınmaz üzerinde taşınmaz yükü
şeklinde kurulmuş bir alacak hakkıdır. İrat senedinin güvencesini ancak tarım arazisi, konutlar
ve üzerinde bina yapılabilecek arsalar oluşturabilir. İrat senedi kişisel borç doğurmaz ve
borcun sebebini göstermez. İrat senedinde borçlu sadece taşınmaz maldır. İrat senedi de,
resmi senet tanzimi ve tapu siciline tescil ile kurulur.
İrat senedi için değer belirleme ve uygulama hususları TST'nin 39 ila 40. maddelerinde,
irat senedi ve ipotekli borç senedi ile ilgili diğer hususlarda, Tüzüğün 41 ila 45. maddelerinde
hükme bağlanmıştır.
İrat senetlerindeki alacak miktarı tarım arazisinde arazinin gelir değerinin, diğer
taşınmazlarda taşınmazın gelir değeri ile bina ve arsa değerleri ortalamasının 3/5’ni geçemez.
Değerleme tapu müdürlüklerince yapılır, tespitten Devlet sorumludur. Doğacak zarar
sebebiyle Devlet’in kusurlu memura rücu etme hakkı bulunmaktadır.
İpotekli borç senedi ile irat senedinde, alacağın temliki mümkündür. Bunun için senedin
devri yeterlidir. Senetler nama yazılı ise, senet üzerinde belirtilmelidir.
414