II. İRTİFAK HAKLARI
İrtifak hakları kriterlerine göre
çeşitlere ayrılır;
• Eşyaya Bağlı İrtifak Hakları
• Şahsa bağlı İrtifak Hakları ya da
• Olumlu İrtifak Hakları
• Olumsuz İrtifak Hakları
İrtifak hakkı, sahibine konusu olan
eşyayı doğrudan doğruya kullanma
veya ondan yararlanma yetkileri
veren veya malike bir çekinme borcu
yükleyen haklardır.
Türk Medeni Kanunda irtifak
hakları sınırlı sayıda sayılmıştır. Bunlar
dışında kişiler sözleşme ile yeni irtifak
hakları oluşturamazlar.
İrtifak hakları kriterlerine göre çeşitlere ayrılırlar. Bir taşınmaz lehine tesis edilmiş ise
eşyaya bağlı irtifak hakkı, belirli bir şahıs lehine tesis edilmiş ise şahsa bağlı irtifak hakkı denir.
Bazı irtifak hakları eşyayı kullanma hakkı verir yani olumlu bir davranışta bulunma hakkı verir
bunlara olumlu irtifak hakları denir (Örnek; intifa hakkı, oturma hakkı gibi…). Bazılarında hak
sahibinin eşyadan yararlanma hakkı bulunmayıp, mülkiyet hakkı sahibine kendisine sağladığı
yetkileri kullanmaktan kaçınmak zorunda bırakır. Bunlar da olumsuz irtifak haklarıdır (Örnek;
inşaat yapmama, manzara kapatmama gibi…)(312).
A. Eşyaya Bağlı İrtifak Hakları
1. Konusu ve Kapsamı
TMK'nın 779 ve 793. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Buna göre; “Taşınmaz lehine
irtifak hakkı, bir taşınmaz üzerinde diğer bir taşınmaz lehine konulmuş bir yük olup, yüklü
taşınmazın malikini mülkiyet hakkının sağladığı bazı yetkileri kullanmaktan kaçınmaya
veya yararlanan taşınmaz malikinin yüklü taşınmazı belirli şekilde kullanmasına katlanmaya
mecbur kılar.”
Üzerine yük tesis edilen taşınmaza yükümlü (hadim) taşınmaz, bu yükten yararlanan
taşınmaza da hakim taşınmaz denir. Yüklü taşınmaz maliki kendisine mülkiyet hakkının
tanıdığı bazı hakları kullanmaktan kaçınma ya da bazı yetkilerin yararlanan taşınmaz malikince
kullanmasına katlanmak zorundadır. Yani eşyaya bağlı irtifak hakkı konusuna göre olumlu ya
da olumsuz bir irtifak hakkı şeklinde tesis edilebilir.
TMK'nın 779/2. maddesine göre; “Yapma borçları başlı başına irtifak hakkının konusu
(312)
378
ERTAŞ, Sf. 484-485