26
tüm bölgelerde %34, B ve C partileri ise tüm bölgelerde %33’er oy aldılar. Böyle bir durumda A partisi,
sadece %34 oyla parlamentodaki tüm sandalyeleri kazanacak ve parlamentodaki temsil gücü %100 olacaktır. Diğer iki parti ise %33 gibi önemli oy oranı
yakalasalar bile meclis dışı kalacaklardır. Tabii ki
böyle bir durum çok uçuk gelmektedir ancak yine sistemin işleyişinin anlaşılması bakımından yerinde bir
örnektir.
AKP hükümetinde Bakanlık yapmış ve iktidarın uzun
yıllar içerisinde olmuş bir isim olan Ertuğrul Günay’ın
da açıklamaları var. “Seçim sistemi değişikliğiyle daha
fazla milletvekili çıkarıp Anayasa değişikliği planlıyorlar” diyen Günay, bu hesabın tutması durumunda
başkanlık sisteminin getirileceğini söyledi. Bütün bunlar, başkanlık ve yarı-başkanlık sistemlerinin incelenmesini, bunların yol açacağı sorunların ve çözüm
yollarının araştırılmasını gerekli kılmıştır.
Başkanlık veya yarı-başkanlık sistemine geçiş
önerileri, Türkiye’de ilk kez, hükümet istikrarsızlıklarının yaşandığı 1970’lerin ikinci yarısında, akademik
ve siyasi çevrelerde tartışılmıştır. Aynı öneri, 1982
Anayasası’nı hazırlayan Kurucu Meclis’te de ifade
edilmiş, ancak, halkın seçimi esasına dayanan güçlü
bir cumhurbaşkanlığının kişisel diktatörlüğe yol açabileceği dikkate alınarak reddedilmiştir. 1980’lerde
Bu yöntemin uygulanması durumunda hâlen Özal, 1990’ların sonunda Demirel ve 2005’te Erdoğan
85 seçim çevresi bulunan Türkiye’de seçim çevresi sa- tarafından tekrarlanmıştır.
yısı 146’ya çıkacak. Sistemin metropollerde BDP’ye
Başkanlık sisteminin ABD’de sorunlara yol
dezavantaj sağlamasına karşın Doğu ve Güneydoğu
bölgelerinde ise avantaj sağlaması öngörülüyor. Örne- açmadığı doğrudur. Ne var ki; bu, ABD yönetimine
ğin İstanbul’da bir seçim çevresinde milletvekili seçi- hâkim olan gevşek ve disiplinsiz iki parti sistemi, delebilmek için yüzde 3 civarında bir oy alınması yeterli mokrasi ve uzlaşma kültürünün derinliği, ekonomik
oluyordu. Ancak, partilerin ve bağımsız adayların zenginlik, federalizm ve yerinden yönetim gibi pek
2011 seçimlerinde aldıkları oy oranları değerlendiril- çok faktörün bir araya gelmesinin neticesidir. Nitekim
diğinde bir seçim çevresinde milletvekili seçilebilmek bazı yazarlar, ABD demokrasisinin başkanlık sistemi
için yüzde 12 civarında oy almak gerekecek. Bu du- sayesinde değil, başkanlık sistemine rağmen başarılı
rumda İstanbul’da BDP destekli isimlerin milletvekili işleyişini sürdürdüğüne işaret etmektedir.
seçilmesi olanaksız hale gelecek.
Türkiye’de başkanlık sistemi tartışmaları, yaGörüldüğü gibi, bu sistemin hayata geçmesiyle pısal sorunlara çözüm bulma arayışından çok, Özal,
vekil sayısını -yaklaşık olarak- yarı yarıya kaybedecek Demirel ve Erdoğan gibi liderlerin kişisel karizmalabir CHP ve vekil sayısını üçte iki oranında kaybedecek rının seçmen nezdindeki güçlerine duydukları güven
bir MHP var. Özellikle MHP, bu sistemlerde yok olma nedeniyle ortaya atılmıştır. Bu liderler, kafalarındaki
köklü değişimleri ve politikaları uygulayabilme yonoktasına geliyor.
lunda, parlamentoyu engel gibi görmüşlerdir.
Buraya kadar seçim sistemi üzerindeki poleTürkiye’de devlet sisteminde bir değişikliğe
mikler incelendi. Peki ne oldu da iktidar partisi, farklı
seçim sistemleri üzerinde yoğunlaşmaya başladı? Bu gerçekten ihtiyaç olabilir. Ancak bu değişiklik, ABD
sorunun cevabı kabaca şöyle verilebilir: AKP’nin ve modeli bir başkanlık sistemine veya Fransa modeli bir
Recep Tayyip Erdoğan’ın kafasında yıllardır ABD tipi yarı-başkanlık sistemine geçmek yönünde değil, klasik
bir başka