Cz??? I. Analiza ?róde? zastanych. Rozdzia? I. Koncepcja terminu gender
Koncepcja terminu gender zosta?a upowszechniona na gruncie tzw. „women studies”. Poj?cie to na sta?e wesz?o do dyskursu naukowego, diametralnie zmieniaj?c spojrzenie na p?ciowo?? cz?owieka. Termin zak?ada rozró?nienie pomi?dzy p?ci? rozumian? jako czynnik czysto biologiczny (w j?zyku angielskim sex), a p?ci? jako schemat cech socjopsychicznych, ukszta?towanych przez kultur? (w j?zyku angielskim gender). ?wiatowa Organizacja Zdrowia okre?la gender jako „stworzone przez spo?ecze?stwo role, zachowania, aktywno?ci i atrybuty, jakie dane spo?ecze?stwo uznaje za odpowiednie dla m??czyzn i kobiet”5. Koncepcja ta zak?ada, ?e o ile z p?ci? biologiczn? rodzimy si? i jest ona niezale?na od naszej woli, o tyle p?e? kulturowa jest wypadkow? oczekiwa? spo?ecznych i kulturowych wzorców, jakie niesie za sob? ?rodowisko spo?eczne w którym funkcjonujemy. Antropologia kulturowa, jak wynika z prac wielu jej przedstawicieli, jest zdania, i? p?e? jest determinowana g?ównie przez kultur? a nie biologi?. Mead podsumowuj?c rezultaty swoich s?ynnych bada? terenowych, pisze, ?e „zebrany materia? pozwala twierdzi?, ?e liczne, je?eli nie wszystkie cechy osobowo?ci, jakie nazwali?my m?skimi i ?e?skimi, s? równie lu?no zwi?zane z p?ci? jak odzie?, sposób post?powania czy sposób uczesania, przypisywane przez jakie? spo?ecze?stwo danej p?ci w okre?lonym okresie”.6 Do socjologii poj?cie gender wprowadzi?a w 1912 roku Ann Oakley, publikacj? pt. „Sex, Gender, and Society”, w której udowadnia?a, ?e to?samo?? p?ciowa nie jest determinowana tylko przez anatomi?, ale w bardzo du?ym stopniu równie? przez uwarunkowania kulturowe i spo?eczne. Co wi?cej, zwróci?a uwag? na s?owa „m?ski” i „?e?ski”, jako na s?u??ce nazywaniu struktur kulturowych istniej?cych w rzeczywisto?ci spo?ecznej. S?owa te opisuj? zespo?y cech, które charakteryzuj? zachowania, oraz cechy osobowo?ci wyznaczone na podstawie biologicznej p?ci oraz uwzgl?dniaj?ce warto?ci spo?ecze?stwa, w którym s? uznawane i do którego si? odnosz?7. Wg Oakley, w porz?dku spo?ecznym standardami normalno?ci s? standardy m?skie i dlatego dominuj? stereotypy, których tre?? wskazuje na postrzeganie kategorii kobiet jako tej, której status podporz?dkowania jest uzasadniony obiektywnymi argumentami. Za stereotypy
5
What do we eman by 'sex' and 'gender'? , www.who.int/gender/whatisgender/en/index.html, data odczytu: 2009, grudzie?. 6 Edward O. Wilson, O naturze ludzkiej, Wynictwo Naukowe PWN, Pozna? 1998, str.147. 7 Bogus?awa Budrowska, Danuta Duch-Krzystoszek., AnnaTitkow, Nieodp?atna praca kobiet. Mity, realia, perspektywy, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2004, str.46-48.
5