Wst?p
Feminizm to ruch spo?eczny, nurt ideologiczny a tak?e polityczny odwo?uj?cy si? do postulatu równouprawnienia obu p?ci oraz koncepcji terminu gender, rozumianej jako p?e? kulturowo – spo?eczna cz?owieka1. Poj?cie feminizm pojawi?o si? po raz pierwszy pod koniec XIX wieku, jednak sama historia my?li zwi?zanej z terminem si?ga wieku XVI2. Historia feminizmu systematyzowana jest wg podzia?u na 3 fale. Fala pierwsza si?gaj?ca ju? 1840 roku, maj?ca swoje ?ród?o w dzia?alno?ci ameryka?skich i angielskich sufra?ystek, skupia?a si? na zmianie systemów normatywnych – prawa rodzinnego, wyborczego i ekonomicznego na korzy?? dyskryminowanych wg przedstawicieli nurtu, kobiet. Fala druga przypadaj?ca na lata 60. i 70. XX wieku, obj??a swoim zasi?giem Stany Zjednoczone oraz niektóre kraje Europy, a odwo?ywa?a si? do tematyki dyskryminacji p?ciowej na rynku pracy, prawa do aborcji oraz zmiany spo?ecznego postrzegania seksualno?ci i psychiki kobiety. Trzecia fala sta?a si? protestem wobec teorii, ?e wszystkie postulaty feminizmu zosta?y ju? osi?gni?te, oraz opinii, ?e feminizm raczej zaszkodzi? kobietom ni? pomóg?. Powsta?a potrzeba korekcji pewnych zdobyczy nurtu, reformy i ponownej refleksji, a sam ruch zacz?? odwo?ywa? si? do nowych problemów np. rasowo?ci, religii, mniejszo?ci seksualnych. Dzi? feminizm ju? od dawna nie jest ?wiatopogl?dem spójnym wewn?trznie, lecz wr?cz przeciwnie – bardzo rozcz?onkowanym. Nierzadko jego wewn?trzne pr?dy przecz? sobie nawzajem, a ich liczba i rodzaj podzia?ów jest trudna do zliczenia i wymaga ci?g?ej aktualizacji. Przyk?adowo wyró?ni? mo?emy: feminizm radykalny, liberalny, marksistowski, psychoanalityczny, lesbijski, ekologiczny czy anarchistyczny3. Ruch feministyczny wpisuje si? w wi?kszo?ci w laicyzm i tendencje kulturowe Europy i Ameryki Pó?nocnej. Nierzadko w jego tre?ci pojawia si? pogl?d o dyskryminuj?cej roli religii monoteistycznej, której struktury wspólnoty zawsze maj? charakter patriarchalny a posta? boga uto?samiana jest z m??czyzn?4. Cech? wi?kszo?ci od?amów feminizmu zacz?? by? wi?c ateizm i pogl?d, ?e religia monoteistyczna stoi w otwartej i bezdyskusyjnej sprzeczno?ci z poszanowaniem praw kobiet.
Rosemarie Putnam Tong, My?l feministyczna. Wprowadzenie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, str. 64-124. 2 Sophia Phoca, Feminism and Gender [w:] The Routledge Companion to Feminism and Postfeminism, London –New York 1999, str. 23-63. 3 Jane Freedman, Feminism, Open University Press, Philadelphia 2001, str.23-27. 4 Jan Mazur, Feminizm [w:] pod red. A. Zwoli?skiego, Jan Pawe? II. Encyklopedia Nauczania Spo?ecznego, Wydawnictwo Polwen, Radom 2005, str. 20-23.
1
3