HOOFDARTIKEL
Samenvatting
Patiënten met een depressie lijden vaak aan slaapproblemen, vooral insomnie. Slaapproblemen hebben een grote invloed op de kwaliteit van leven en het functioneren overdag. Effectieve behandeling van slaap problemen leidt tot een grotere remissie van de insomnie en mogelijk ook van de depressieve stoornis. Dit artikel geeft een overzicht van de invloed van verschillende groepen antidepressiva op de slaap. Sommige klassieke antidepressiva, evenals trazodon en mirtazapine kunnen de slaapinitiatie en slaapcontinuïteit verbeteren, maar leiden vaak tot problemen met opstaan en slaperigheid overdag. maoi’ s( monoamineoxidaseremmers), ssri’ s( selectieve serotonineheropnameremmers), snri’ s( serotoninenorepinefrineheropnameremmers) en verscheidene klassieke antidepressiva hebben juist een activerende, slaapverstorende werking. De meest dominante slaapklacht kan de keuze van de farmacologische therapie van de depressieve stoornis bepalen: bij patiënten met hypersomnie kunnen activerende antidepressiva de slaap normaliseren, terwijl bij patiënten met ernstige insomnie sederende antidepressiva de slaapproblemen kunnen verbeteren. De slaapproblemen kunnen ook afzonderlijk, farmacologisch of psychotherapeutisch, behandeld worden.
Leerdoelen Na het lezen van dit artikel:
• weet u welke veranderingen kunnen optreden in de slaap als gevolg van een depressie
• begrijpt u het belang van de behandeling van slaapproblematiek bij patiënten met een depressie
• kent u de invloed van de meest voorgeschreven antidepressiva op de slaap
• weet u hoe u de farmacologische behandeling van de depressie kunt aanpassen aan de slaapproblemen van de individuele patiënt
1 kennistoets
punt www. psyfar. nl
M. Lancel, psycholoog en senior onderzoeker, Divisie Forensische Psychiatrie, Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen, ggz Drenthe, Assen J. Karsten, psycholoog en onderzoeker, Divisie Forensische Psychiatrie, ggz Drenthe, Assen
Zie voor de cv’ s van de auteurs: www. psyfar. nl
Antidepressiva: effecten op de slaap
Inleiding Slaapproblemen spelen een grote rol bij de behandeling van depressieve stoornissen. Insomnie is een van de meest voorkomende klachten bij een depressie, aanwezig bij ongeveer 45 % van de poliklinische en 80-90 % van de klinische patiënten. 1-3 Het is vaak de klacht waarvoor in eerste instantie medische hulp wordt gezocht, wat aangeeft welke lijdensdruk achter de slaapproblemen schuilgaat. Patiënten hebben veelal klachten over vermoeidheid overdag, problemen met het inslapen, doorslapen en / of te vroeg wakker worden. In sommige gevallen, vooral bij een atypische depressie, geven patiënten aan juist te veel te slapen. De subjectieve slaapproblemen worden bevestigd door polysomnografisch onderzoek( zie kader‘ Polysomnografie van de slaap’ voor uitleg van de belangrijkste variabelen). Hieruit blijkt dat de slaap van depressieve patiënten wordt gekarakteriseerd door een lage slaapefficiëntie – wat samenhangt met inslaapproblemen, vaak en / of heel vroeg wakker worden – en weinig diepe slaap( slow-wave sleep; sws). Daarnaast wordt vaak een korte latentie tot rapid eye movement-slaap( remslaap) en een hoge remdichtheid geoberserveerd. 3, 4
20
Psyfar | juni 2013 | nummer 2