HOOFDARTIKEL
beperking. Pipamperon is in druppelvorm nauwkeurig te titreren, maar er bestaan geen effectonderzoeken van dit middel en de effecten op gewicht en metabolisme zijn ook niet onderzocht. Risperidon bevindt zich wat betreft metabole bijwerkingen in de middengroep. Van de nieuwe antipsychotica heeft aripiprazol echter wellicht de voorkeur. De bijwerkingen van dit middel lijken mild en geringer dan die van andere nieuwe antipsychotica. Dit hangt mogelijk samen met het unieke farmacologische profiel. In Nederland is de laagst verkrijgbare dosis 10 mg. Doorgaans wordt gestart met 2-2,5 mg, hetgeen magistraal kan worden bereid. Het betrekken van lagere doseringsvormen( of druppelvloeistof) via de internationale apotheek brengt aanzienlijke kosten met zich mee. Haloperidol tot slot dient wellicht opnieuw als optie te worden overwogen. Als antipsychoticum met een relatief geringer risico voor de ontwikkeling van metabole afwijkingen is dit middel ook vanuit financieel oogpunt een interessante optie. Het is net als pipamperon in druppelvorm nauwkeurig te titreren waarbij vooral specifieke aandacht voor eventuele extrapiramidale en cognitieve bijwerkingen nodig is. Bij het ontstaan van overgewicht door antipsychoticumgebruik valt dosisvermindering of switchen naar een ander, in dit opzicht mogelijk minder bezwaarlijk middel te overwegen. Of dit zinvol is, wordt momenteel onderzocht. 11 Screening en monitoring dienen bij alle antipsychotica systematisch te geschieden, waarbij een gedegen( somatische) anamnese en niet-invasieve onderzoeken( lengte, gewicht, bloeddruk en hartslag) naar onze mening in eerste instantie kunnen volstaan. Preventieve advisering met betrekking tot voldoende beweging en gezonde voeding en uitleg over zeldzame maar ernstige bijwerkingen behoren een integraal onderdeel van de behandeling met antipsychotica te zijn. Het is verstandig dat de kinder- en jeugdpsychiater rond screening en monitoring samenwerkt met een primair somatisch georiënteerde medicus. Dat zal doorgaans een kinderarts zijn, terwijl in de residentiële setting vaak een huisarts met specifieke kennis op dit terrein is te consulteren. Het is belangrijk om de wijze van screening, voorlichting en educatie, effectevaluatie en monitoring van lichamelijke parameters te standaardiseren. Tevens is het raadzaam onderling criteria voor consultatie of medebehandeling af te spreken en deze afspraken in een werkdocument vast te leggen zolang een landelijke richtlijn ontbreekt.
Literatuur
3 Roke Y, Harten PN van. Antipsychotica-geïnduceerde hyperprolactinemie en de invloed op het botmetabolisme. Psyfar 2013; 8( 1): 40-4.
4 Richtlijn Monitoring op metabole en endocriene bijwerkingen van antipsychotica. Formularium Psychofarmaca Accare. http:// www. kenniscentrumkjp. nl / app / webroot / files / tmpwebsite / downloadables _ publicaties / monitoring _ bij _ antipsychotica _ 2010. pdf
5 Overbeek W, Vroede M de, Lahuis B, et al. Antipsychotica en metabole afwijkingen bij kinderen en adolescenten; een literatuuroverzicht en aanbevelingen voor de praktijk. Tijdschr Psychiatrie 2010; 52( 5): 311-20. 6 Fraguas D, Correll C, Merchán-Naranjo J, et al. Efficacy and safety of secondgeneration antipsychotics in children and adolescent with psychotics and bipolar spectrum disorders: Comprehensive review of prospective head-to-head and placebo-controlled comparisons. Eur Neuropsychopharm 2011; 21:621-45.
9 Correll CU. Cardiometabolic risk of second-generation antipsychotic medications during first-time use in children and adolescents. JAMA 2009; 302( 16): 1765-73.
11 Maayan L, Correll C. Weight gain and metabolic risks associated with antipsychotic medications in children and adolescents. J Child and Adol Psychop 2011; 21( 6): 517-35.
12 Hert M de, Dobbelaere M, Sheridan EM, et al. Metabolic and endocrine adverse effects of second-generation antipsychotics in children and adolescents: A systematic review of randomized, placebo controlled trials and guidelines for clinical practice. Eur Psychiatry 2011; 26:144-58.
13 Cohen D, Bonnot O, Bodeau N, et al. Adverse effects of second-generation antipsychotics in children and adolescents. A Bayesian meta-analysis. J Clin Psychopharmacol 2012; 32( 3): 309-16.
14 Zuddas A, Zanni R, Usala T. Second-generation antipsychotics( sgas) for nonpsychotic disorders in children and adolescents: A review of the randomized controlled studies. Eur Neuropsychopharmacol 2011; 21:600-20.
17 Calarge CA, Xie D, Fiedorowicz JG, et al. Rate of weight gain and cardiometabolic abnormalities in children and adolescents. J Pediatr 2012; 161:1010-5.
Voor de volledige literatuurlijst wordt verwezen naar www. psyfar. nl
Relevante artikelen in het Psyfardossier Oven JW van. Antipsychotica en verstoring van het vet- en suikermetabolisme. Psyfar 2006; 1( 1): 37-40. Gregoor JG, Megen HJGM van, Mulder H. De medicamenteuze behandeling van overgewicht onder antipsychoticagebruiker. Psyfar 2008; 3( 4): 10-4. Cohen D, Bogers JPAM, Bakker B. Metabole complicaties van antipsychotica bij schizofrenie. Psyfar 2010; 5( 1): 18-24. Bogers JPAM, Starrenburg FCJ. Hoe kunnen antipsychotica diabetes veroorzaken? Psyfar 2010; 5( 4): 36-40. Assies J, Mocking RJT. Associatie tussen metabool syndroom en psychiatrische ziekten: focus op vetzuren en het oxidatief metabolisme. Psyfar 2012; 7( 1): 16-23.
18
Psyfar | juni 2013 | nummer 2