Pisarze wielkopolskich miast szlacheckich w okresie staropolskim
253
stwierdzić , że pieczołowicie zapisywane księgi miejskie z dozą sceptycyzmu traktować można jako przedmioty noszące znamiona małych dzieł sztuki . Po otwarciu ksiąg oczom ukazują się karty tytułowe . Do najczęstszych zdobień kart tytułowych należą słowa pisane w ten sposób , aby tworzyły odwróconą piramidę . Forma ta utarła się w księgach miejskich : Gostynia 98 , Kórnika 99 , Łobżenicy 100 , Międzychodu 101 , Ponieca 102 , Ryczywołu 103 i Rydzyny 104 . Inną formą zdobień są wyraźnie wyróżnione inicjały pierwszych słów rozpoczynających tekst . Sposób ten zastosowano m . in . w Pleszewie 105 i Wolsztynie 106 . Tekst właściwy karty tytułowej nierzadko wpisywano w specjalnie zaprojektowany do tego obszar . Tak było w księgach w Poniecu 107 , Pleszewie 108 oraz Lwówku 109 . Ciekawą formą upiększenia są litery wytrawione przez kontrolowany ogień . Metodę tę zastosowano m . in . w Rakoniewicach 110 . Jednak prawdziwym arcydziełem są karty tytułowe ksiąg spisanych przez pisarza miejskiego w Koźminie , Jana Baniuszkiewicza , które zostały udekorowane zdobieniami w motywie ornamentacyjnym : rocaille . Zresztą próbował je naśladować kolejny pisarz – Józef Stęślicki . Zdobienia tego rodzaju są typowe dla koźmińskich ksiąg o sygn . 10 , 16 , 21 , 23 , 24 . Alternatywą do tego są odwzorowania heraldyki miejskiej lub ich szlacheckich właścicieli 111 . Herb miasta jest widocznych ociażby na kartach tytułowych dwóch ksiąg Ponieca 112 . Natomiast herby szlacheckie widnieją w księdze Lwówka i Koźmina .
We wszystkich zdobieniach przeważają motywy roślinne , a w ramach nich różnego rodzaju kwiatony , jak m . in . w księgach Koźmina 113 , Pleszewa 114 i wielu księgach Grodziska . Pojawiają się również motywy biblijne ukazujące Anioła Stróża lub hostię z inicjałami IHS . Przytoczone wyżej metody były wielokrotnie powielane i łączone ze sobą . Oprócz nich występują proste rysunki . Tutaj na uwagę zasługuje serce narysowane przez pisarza w jednej
98
APP , Akta miasta Gostyń , sygn . I 20 , 30 , 37 , 42 .
99
APP , Akta miasta Kórnik , sygn . 12 .
100
APB , Akta miasta Łobżenicy , sygn . 194 / 13 , 27 .
101
APP , Akta miasta Międzychodu , sygn . 7 .
102
APP , Akta miasta Poniec , sygn . 26 , 38 .
103
APP , Akta miasta Ryczywół , sygn . I 7 .
104
APP , Akta miasta Rydzyny , sygn . 49 .
105
APP , Akta miasta Pleszew , sygn . 32 .
106
APP , Akta miasta Wolsztyn , sygn . 5 , 6 , 7 , 9 , 11 .
107
APP , Akta miasta Poniec , sygn . 24 , 26 , 29 .
108
APP , Akta miasta Pleszew , sygn . 17 , 18 , 32 .
109
APP , Akta miasta Lwówek , sygn . 6 .
110
APP , Akta miasta Rakoniewice , sygn . I 3 .
111
APP , Akta miasta Koźmin , sygn . I 29 , s . 143 .
112
APP , Akta miasta Poniec , sygn . 27 , 30 .
113
APP , Akta miasta Koźmina , sygn . I 8 , s . 370 .
114
APP , Akta miasta Pleszew , sygn . 17 , 18 , 32 .