182 Marek Rezler
Oceny i propozycje
Zespół zawiera dokumenty o bardzo różnej wartości i znaczeniu dla badań nad dziejami powstania wielkopolskiego 1918 – 1919 i funkcjonowania organizacji kombatanckich zrzeszających uczestników tych wydarzeń . Obok statutów i dokumentów programowych – kluczowych dla prac nad ZWPN i ZPW , w poszczególnych teczkach jest wiele informacji szczegółowych i przyczynkarskich . Przeważa bieżąca korespondencja Zarządów Głównych obydwu organizacji i poszczególnych kół ( oryginały pism przychodzących i kopie odpowiedzi ). Jednak ilość materiałów jest nierówna – choćby w aktach poszczególnych kół obydwu związków , co wynika z niezachowania się całości dokumentacji . Szczególną wartość dla badań biograficznych mają teczki 31 – 33 , zawierające wykaz zweryfikowanych członków ZWPN ( lecz bez pierwszych stu pozycji ), a także teczki nr 43 – 45 , zawierające ewidencję członków ZWPN ; skany te są już dostępne w sieci , choć nie każdy poszukujący potrzebnej mu informacji , będzie umiał do nich dotrzeć 7 .
Jak wspomniano , niektóre dokumenty świadczą o zainteresowaniu w latach 1939 – 1945 niemieckich organów bezpieczeństwa powstańcami , co zostało wyrażone odręcznymi tłumaczeniami tytułów niektórych dokumentów . W zespole jest również teczka nr 119 , zawierająca „ Listę członków Związku Powstańców Wielkopolskich przesłaną przez hitlerowców SD – Toruń do SD – Leitabschnitt – Poznań ”. W gruncie rzeczy jest to zestaw dokumentów wyjętych z akt związkowych , zawierających wykaz członków niektórych kół i materiały dotyczące pojedynczych powstańców – zatem wyraźnie ukierunkowany . Znajdujemy tu potwierdzenie praktyki stosowanej w czasie okupacji przez władze hitlerowskie : wbrew spotykanym niekiedy sądom , nie poszukiwano absolutnie wszystkich uczestników powstania wielkopolskiego , lecz weteranów najbardziej zasłużonych i aktywnych . Natomiast za udział w powstaniu rozliczano także mniej znaczących powstańców , w przypadku ich aresztowania za udział w pracy organizacji konspiracyjnej po 1939 r .
Od strony merytorycznej Zespół jest kopalnią interesujących , wiarygodnych szczegółów , jednak wymagających uważnej analizy i znajomości tematu , gdyż zachowane niekiedy pojedyncze dokumenty dotyczące danej osoby czy sprawy mogą doprowadzić do niekompletnych lub mylących wniosków . Konieczne jest zatem porównanie uzyskanych informacji z danymi zachowanymi w innych zespołach . Zawarty w zespole materiał pozwala jednak uzyskać miarodajną ocenę dotyczącą stosunków pomiędzy poszczególnymi organizacjami kombatanckimi , mechanizmów weryfikowania weteranów powstania czy konfliktów i rywalizacji ( nawet przypadków swoistej , wzajemnie uprawianej dywersji ). Interesujące są relacje z lustracji i uroczystości organizowanych
7
Zob . m . in .: http :// szukajwarchiwach . pl / 53 / 884 / 0 / 1 / 45 /# tabJednostka ( dostęp : 7.06.2019 ).