16 Zdzisław Włodarczyk
„ akwizycja ” budziła szczególne zainteresowanie czynników śląskich – spodziewano się konkurencji ziem wielkopolskich 27 . Jednym z głosów w toczącej się debacie był memoriał ambasadora w Warszawie Ludwiga Heinricha von Bucholtza z końca stycznia 1793 r . 28 Opisując zajmowany kraj , wspominał o rodzinach szlachty protestanckiej zamieszkującej Wielkopolskę , godnych polecenia ze względu na swe walory osobiste oraz zasługi . Uwagę dyplomaty oprócz Potworowskich , Żychlińskich , Bronikowskich czy Seydlitzów , zwrócili m . in . Szlichtyngowie 29 . Należy dodać , że to właśnie z kręgu tych rodzin , pochodziła spora część landratów mianowanych przez władze , wkrótce po zajęciu Wielkopolski 30 . Tak więc w początkowym okresie panowania pruskiego mianowano ich spośród „ krajowców ”, preferując przy tym przedstawicieli nielicznej już na terenie Wielkopolski wspólnoty reformowanej . Kilkadziesiąt lat później Kazimierz Jarochowski , pisząc o Towarzystwie Ekonomicznym Prus Południowych , uważał , że reformowani , których „ rząd ówczesny lubił głaskać ”, cieszyli się szczególnymi względami władz 31 . Czy jednak zasady te pozostały niezmienne podczas interesujących nas czternastu lat obecności pruskiej na tych terenach ?
W okresie organizacji prowincji różnica między landratem w starych prowincjach a jego odpowiednikiem w Prusach Południowych polegała na tym , że wyboru tego ostatniego dokonywały nowe władze , nieskrępowane postulatami szlacheckiej reprezentacji powiatu , gdyż takiej nie było , i póki co nie zamierzano powoływać . Na stanowisko to wysuwano średniozamożną szlachtę , w zdecydowanej większości polską . Takie postępowanie miało nastawić ją przychylnie do nowych władz („ um dadurch der neuen Regierung Liebe und Zutrauen zu gewinnen ”). Nieobojętne było wyznanie kandydata – ewangelicy reformowani , jak wspomniano , cieszyli się większym zaufaniem
27
Jednym z fragmentów tych działań był raport przygotowany przez Friedricha A . Zimmer manna , szerzej Z . Włodarczyk , Wieluńskie w dobie Prus Południowych 1793 – 1806 , Wieluń 2005 , s . 27 – 28 .
28
Po odwołaniu z placówki w Warszawie ( wrzesień 1794 ) Buchholtza mianowano nadprezydentem prowincji , zob . I . Ch . Bussenius , Die preußische Verwaltung in Süd- und Neuostpreußen 1793 – 1806 , Heidelberg 1960 , s . 75 – 77 .
29
Das Jahr 1793 …, s . 78 . Memoriał Bucholtza ( 27 I 1793 ) o stanie kraju oraz postępowanie po jego zajęciu : „ Cette derniére , n ’ ayant pas part Au gouvernement , gésous le joug de l ’ oppression . On peut compter en Grande Pologne cinq centfamilles nobles protestantes , plus ou moins possessionnées , mais toutes composées de gens éclairées et apparentées à la noblesse de Silésie et de la Nouvelle Marche . Ces protestants se distinguent par l ’ ordre , l ’ exactitude et l ’ honnêtété . Les Kalckreuth , Unruh , Schlichting , Potworowski , Dziembowski , Szychlinski , Seydlitz , Bronikowski , Boganowski et cetera sont presque tous des citoyens réspectables et utiles . La pluspart de cette noblesse a ses terres sur les frontiers de la Prusse et ne desire , que de passer sous la domination glorieuse de Sa Majesté le Roi de Prusse ”.
30
Wykaz landratów powołanych w początkach panowania pruskiego J . Wąsicki , Ziemie polskie pod zaborem pruskim . Prusy Południowe …, s . 129 – 130 .
31
K . Jarochowski , Opowiadania historyczne , Poznań 1860 , s . 307 .