Problematyka zespołu archiwalnego w podręcznikach archiwalnych
25
pomagało w jasny i plastyczny sposób przedstawiać swoje pomysły)15, odważnie broniący swoich koncepcji, potrafił zgromadzić wokół siebie grono
wybitnych archiwistów, co zaowocowało wieloma inicjatywami. Dzięki atmosferze swoistego fermentu intelektualnego i twórczych dyskusji, do których zachęcał sam dyrektor Konarski, zarówno wysoki poziom kadry archiwum, jak i zakres podejmowanych tu prac w znaczącym stopniu przyczyniły
się do rozwoju metodyki i teorii archiwalnej. Konarski i Przelaskowski znakomicie się rozumieli i uzupełniali, ich pomysły oraz koncepcje wykuwały
się w wyniku licznych rozmów i dyskusji, wspólnie podejmowali rozliczne
inicjatywy, w których wykazywali talenty organizacyjne, stanowili znakomitą parę nie tylko przyjaciół, ale także partnerów w intelektualnym poszukiwaniu najlepszych rozwiązań16. Sam Przelaskowski, który pracę w archiwum
rozpoczął kilka lat później niż Konarski, nazywał go swoim „nauczycielem
archiwalnym” i podkreślał znaczenie wspólnych dyskusji17. Twórcy obu podręczników bardzo ściśle ze sobą współpracowali, w rezultacie trudno nieraz
oddzielić ich koncepcje – oceniający ich wiele lat później Bohdan Ryszewski
ujął to tak: Konarski to „wybitny metodyk i znawca przede wszystkim akt
z kancelarii polskiej”, Przelaskowskiego zaś określił jako „pełnego inicjatywy
i zmysłu teoretycznego”18.
W AAD nie tylko porządkowano i inwentaryzowano zasób, ale także intensywnie prowadzono prace koncepcyjne oraz praktyczne w zakresie ewidencji i opisu zespołów archiwalnych. Zaawansowane było zorganizowanie centralnych pomocy archiwalnych: zapoczątkowano kartotekę zespołów
AAD, przepisano i uzupełniono spis zespołów. Nieprzypadkowo w siedzibie AAD Wydział Archiwów Państwowych zdeponował Centralną Kartotekę
Zespołów, która została uporządkowana i zindeksowana przez Konarskiego
i Przelaskowskiego19.
Nic dziwnego, że w takiej atmosferze, pełnej inicjatyw i organizacyjnych
zamierzeń, narodziły się tak wybitne projekty, jak omawiane tu podręczniki,
które według późniejszych ocen miały decydujące znaczenie dla rozwoju metodyki archiwalnej stosowanej w archiwach państwowych20.
Opublikowany przez Konarskiego podręcznik Nowożytna archiwistyka pol
ska i jej zadania powstał także jako odpowiedź na zapotrzebowanie słuchaczy
15 Konarski był autorem licznych powiastek, opowiadań i wierszy dla dzieci i młodzieży,
głównie historycznych.
16 K. Konarski, Dalekie a bliskie. Wspomnienia, s. 231-235.
17 R. Przelaskowski, Program prac wewnętrznych, s. 6.
18 B. Ryszewski, O badaniach i dorobku, s. 176.
19 Sprawozdanie z działalności archiwów państwowych, 1935, oprac. A. Rybarski, „Archeion”
1935, t. 14, s. 107.
20 W. Kwiatkowska, Tradycyjny model opracowania zasobu archiwalnego i jego znaczenie w dobie
współczesnej, „Archiwa – Kancelarie – Zbiory” 2010, nr 1(3), s. 109.