απομάκρυνση ή προσκόλληση . Αν το βρέφος χάσει τη μητέρα του , χάνει το άτομο που του προσφέρει αγάπη και στοργή . Αν πάλι χάσει τον πατέρα του , δεν χάνει ένα σημαντικότατο και αναντικατάστατο πρόσωπο του περιβάλλοντός του , αλλά προσωρινά χάνει και τη μητέρα του , η συμπεριφορά της οποίας έχει αλλάξει , λόγω του πένθους . Το παιδί θα ξαναβρεί τος φυσιολογικούς του ρυθμούς , μόνο όταν αποκατασταθούν η ασφάλεια και η σταθερότητα γύρω του .
ΝΉΠΙΟ 3-5 ΕΤΏΝ
Το νήπιο 3-5 ετών δεν έχει αφομοιώσει την έννοια του θανάτου αν και έχει αποτυπώσει αόριστες εικόνες όπως η ιδέα του παρατεταμένου ύπνου . Η ιδέα του παραδείσοτ και του ουρανού αρέσει στα παιδιά και είναι βασικό να τους εξασφαλίσουμε μια αναπαράσταση της μεταθανάτιας ζωής . Τα παιδιά αυτής της ηλικίας μπορούν να εκφράσουν την λύπη τους αν οι μεγαλοι τους το επιτρέψουν . Και αυτή η λύπη δεν καταργεί το γέλιο και το παιχνίδι . Καταλαμβάνει το παιδί σε ανύποπτο χρόνο , χωρίς καμία προειδοποίηση . Είναι πιθανό να το δούμε να ξεσπάει ξαφνικά σε κλάματα και με την ίδια ευκολία , λίγο αργότερα , να ξεκαρδίζεται στα γέλια . Εισάγει το θάνατο στο παιχνίδι του , σωριάζετε στο πάτωμα και ρωτάει : « Νόμιζες ότι πέθανα , έτσι δεν είναι ;». Γενικότερα , το παιδί αντιμετωπίζει το θάνατο με θεατρική διάθεση , ενώ εναλλάσσει την υπερκινητικότητα με την κατάπτωση , φοβάται το σκοτάδι , βλέπει φαντάσματα ενώ διατηρεί το νεκρό συγγενή στη φαντασία του και συζητά νοερά μαζί του κυρίως πριν το βραδυνό ύπνο .
ΜΆΘΕΤΕ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΆ ΣΑΣ ΤΗΝ ΈΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΠΏΛΕΙΑΣ
ΠΑΙΔΊ 7-9 ΕΤΏΝ
Το παιδί 7-9 ετών αρχίζει να συλλαμβάνει την μονιμότητα της απουσίας που συνεπάγεται ο θάνατος . Εκδηλώνει το φόβο του θανάτου για τον εαυτό του ή για τα κοντινά του πρόσωπα . Κατά τη διάρκεια του πένθους , το παιδί μπορεί να εκδηλώσει συμπτώματα κατάθλιψης και ενοχής . Είναι επίσης πιθανό να κρύψει τον πόνο του πίσω από προκλητικές ενέργειες ή να εκφράσει με σοβαρότητα τα συναισθήματά του .
ΠΑΙΔΊ 9-12 ΕΤΏΝ
Το παιδί 9-12 ετών εμφανίζει δείγματα εκλογίκευσης και ξεκάθαρους μηχανισμούς άμυνας απέναντι στο θάνατο . Από τα 12 μέχρι και την εφηβεία το γιατί ταλανίζει την σκέψη τους και κινδυνεύουν περισσότερο από αυτοκτονία και εξαρτησιογόνες ουσίες . Οι έφηβοι δεν αγνοούν το θάνατο απλώς άλλοτε προσπαθούν να τον προσεγγίσουν κι άλλοτε να τον απωθήσουν ακριβώς γιατί γνωρίζουν ότι είναι δίπλα τους . Γι ’ αυτό , το θέμα του θανάτου πρέπει να συζητιέται διεξοδικά με τους εφήβους .
ΜΆΘΕΤΕ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΆ ΑΠΌ ΝΩΡΊΣ ΤΗΝ ΈΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΠΏΛΕΙΑΣ !
Η αντιμετώπιση των απωλειών μπορεί να γίνει αντικείμενο εκμάθησης σε νεαρή ηλικία , μαθαίνοντάς του να επεξεργάζεται ψυχολογικά τα μικρά καθημερινά πένθη που βιώνει όπως η απώλεια ενός αγαπημένου αντικειμένου , π . χ . γούνινο αρκουδάκι , πιπίλα . Αυτή η σοβαρή εμπειία της απώλειες επιτρέπει στο παδί να δοκιμάσει τη θλίψη , την ενοχή και τη μη αναστρεψιμότητα της κατάστασης και το προετοιμάζει σε μελλοντικές σοβαρότερες απώλειες .. Εν κατακλείδι , για να βοηθήσουμε ένα παιδί που βιώνει την απώλεια θα πρέπει εμείς να έχουμε ξεπεράσει τις δικές μας απώλειες . Θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι τα παιδιά είναι ψυχικά εύθραστα ακόμα κι αν προσπαθούν να κρυφτούν πίσω από προκλητικές συμπεριφορές . Δεν θα έπρεπε να συμπεράνουμε ότι δεν νιώθουν τίποτα επειδή αρνούνται την όποια συγκίνηση . Ο φυσιολογικός εγωκεντρισμός τους οδηγεί σε αυτοκατηγορίες για το θάνατο του αγαπημένου τους προσώπου και κανένα λογικό επιχείρημα δεν μπορεί να το νικήσει αυτό το αίσθημα . Η όλη ψυχολογική διεργασία μπορεί να στηριχτεί σε φωτογραφίες ή αντικείμενα που άνηκαν στο νεκρό και ακολούθως μέσω της λεκτικής έκφρασης να καταφέρουμε να διαφυλάξουμε γλυκιές αναμνήσεις , εσωτερικεύοντας τον εκλιπόντα .
ΛΟΥΊΖΑ ΑΝΔΡΈΟΥ , ΠΤΥΧΙΟΎΧΟΣ ΨΥΧΟΛΌΓΟΣ ( ΒΑ , University of Cyprus ) ΣΎΜΒΟΥΛΟΣ ΑΓΩΓΉΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΆ ΚΑΙ ΝΕΑΡΆ ΆΤΟΜΑ
( MA , University of Nottingham ), Τηλ : 96531511 , louiza . antreou @ gmail . com
PRIMETIME 23