Labor omnia vincit. Życie i dokonania Hipolita Cegielskiego (1813-1868)
49
O wyborze dalszej drogi Hipolita Cegielskiego zadecydował brak w Poznaniu
związanego z uczelnią wyższą środowiska akademickiego. Niewątpliwie uzdolniony filolog klasyczny musiał poszukać zastępczej drogi, bo tak należy określić
dokonany wybór, by móc pracować także naukowo. Obszarem równie go interesującym była dydaktyka. Prócz naukowych, posiadał nie tylko naturalne predyspozycje w tym kierunku lecz i wieloletnie dobre doświadczenia korepetytora. Po
zdaniu egzaminu nauczycielskiego (28 marca 1840 r.), uzyskał kwalifikacje pedagogiczne, a starania czynione w Prowincjonalnym Kolegium Szkolnym, by podjąć
pracę w „jego” Gimnazjum św. Marii Magdaleny odniosły pozytywny skutek. Od
maja 1840 przyjęto Cegielskiego na staż, następnie został nauczycielem pomocniczym, a od 24 maja 1845 r. nauczycielem zwyczajnym. Uczył prócz języków
klasycznych, także historii i języka polskiego, a jego kariera nauczycielska, jak
się wydaje, rozwijała się typowo. Wyróżniał się zaangażowaniem w pracy, a talent
pedagogiczny doceniali zwłaszcza uczniowie. Hipolit Cegielski cieszył się bowiem
wśród swoich podopiecznych i wychowanków widocznym zaufaniem. Sam także
czerpał z pracy dużo satysfakcji. Był człowiekiem spełnionym. Pomyślnie układało się też jego życie osobiste. 6 października 1841 r. zawarł związek małżeński
z Walentyną Motty (1823-1859), siostrą swego przyjaciela Marcelego11.
Cegielski pozostawił rozległą spuściznę pisarską, składającą się zarówno z książek naukowych, jak też rozległej publicystyki rozproszonej w niemal całej prasie
polskiej ówczesnego okresu. Spośród książek, prócz wymienionej pracy doktorskiej
dodać należy przede wszystkim następujące prace: Gramatyka języka greckiego,
Wyd. J. K. Żupański (podręcznik w szkołach zaboru pruskiego do września 1846 r.),
Poznań 1843; Nauka poezji …Wyd. J. K. Żupański, Poznań 1845 (praca miała pięć
wydań (1845-1879). Był to zarys dziejów literatury polskiej dla wyższych klas
gimnazjalnych, składający się z części teoretycznej i wyboru tekstów. W praktyce
praca stała się dla kilku pokoleń młodych Polaków także podręcznikiem polskości;
O słowie polskim i koniugacjach jego, Poznań 1852 (praca drukowana dziesięć
lat wcześniej w sześciu odcinkach na łamach „Orędownika Naukowego”); Życie
i zasługi doktora Karola Marcinkowskiego, Poznań 1866. W 20 lat po śmierci
„Doktora Marcina” i 25-lecie utworzenia przez niego Towarzystwa Naukowej
Pomocy, wygłosił Cegielski referat na walnym zebraniu tej instytucji w dniu
8 lutego 1866 r. Ponadto rozprawka polityczno-społeczna pt. Sprawa polska przed
Trybunałem Kongresu Europejskiego, Gertsmann, Bruxella 1864.
Zdecydowanie w cieniu pozostają natomiast dokonania publicystyczne
i dziennikarskie Hipolita. Z pewnością ze szkodą dla sprawiedliwej oceny jego
dorobku intelektualnego. Był bowiem wspaniałym polemistą, nieco wprawdzie
apodyktycznym, lecz z reguły trafnie umiejącym bronić swoich racji. Przełom
lat trzydziestych i czterdziestych XIX w., to okres prawdziwej świetności prasy
Z. Grot, Hipolit Cegielski…, s. 51-53.
11