Recenzje i noty bibliograficzne
169
Archiwistyka społeczna, red. Katarzyna Z i ę t a l, Warszawa 2012, ss. 147,
http://archiwa.org/as/as_img/uploaded/Archiwa_spoleczne_podrecznik.pdf,
[dostęp: 21 lipca 2013 r.]
Publikacja stawia sobie za cel przybliżanie i wyjaśnianie, czym jest archiwistyka społeczna. Jest typowym poradnikiem, dzięki któremu od podstaw można
zorganizować archiwum społeczne lub ulepszyć już istniejące. Jest pierwszą
publikacją tak szeroko omawiającą ciekawą i ważną problematykę gromadzenia
materiałów archiwalnych należących do niepaństwowego zasobu archiwalnego.
Ma charakter na razie bardziej przyczynkarski, ale w dużym stopniu oddaje zarys
stanu rozwoju archiwistyki społecznej w Polsce.
Praca została podzielona na dwie części: teksty oraz podręcznik. W pierwszej
zaczęto od definicji archiwów społecznych i archiwistyki społecznej. Omówione
zostały też kwestie działalności Ośrodka KARTA i archiwów państwowych oraz
kształcenia uniwersyteckiego i badań naukowych dotyczących archiwów społecznych. W części podręcznikowej umieszczono artykuły o charakterze metodycznym, dotyczące pozyskiwania zbiorów, realizacji nagrań wspomnień świadków
wydarzeń, opracowania (dokumentacja aktowa, zbiory fotograficzne, materiały
audiowizualne) oraz digitalizacji i przechowywania dokumentacji aktowej jak
i udostępniania.
We wstępie wyjaśniono terminy: „archiwistyka społeczna” i „archiwa społeczne”, które, jak podkreśliła K. Ziętal są dość młodymi definicjami i ulegają nadal
procesowi definiowania, mimo że samo zjawisko ma swoje korzenie sięgające
okresu zaborów, kiedy to pojawiały się oddolne inicjatywy dbania i zabezpieczania kultury polskiej. Wskazano też, czym się odróżniają archiwa społeczne
od państwowych. Między innymi jako różnice wymieniono formę (fotografie,
wspomnienia, nagrania relacji świadków wydarzeń) i treść materiału archiwalnego, archiwum społeczne dokumentuje najczęściej życie codzienne społeczności
lokalnych. Inne wyróżniki to spontaniczność powstania i charakter społeczny
inicjatywy (K. Ziętal, s. 7).
Artykuły Władysława Stępniaka i Mariusza Olczaka poświęcone są bardziej
relacji między archiwami państwowymi a społecznymi oraz roli tych pierwszych
w pomocy i wspieraniu tych drugich w ich działalności archiwalnej oraz problematyce własności państwowej i prywatnej w kontekście narodowego zasobu
archiwalnego.
W publikacji zebrano również szereg informacji o różnych przedsięwzięciach
społecznych. Skupiono się przede wszystkim na działalności Ośrodka KARTA, który
jest ewidentnym liderem w tym zakresie w Polsce. Zbigniew Gluza przytacza jego
historię powstania i działalność początkowo obejmującą dokumentowanie działalności opozycji oraz wyjaśnia charakter społeczny i statut fundacji. Marcin Wilkowski
przedstawia natomiast działalność KARTY z ostatnich lat i opisuje projekt ratowa-