Engizisyon
Araştırma
Baskı, şiddet, zulüm... Bunları, dünya tarihinin herhangi bir noktasına
eğildiğimiz vakit, gözümüze çarpan ilk unsurlar olarak nitelendirebiliriz.
Ünsal CANDEMIR
[email protected]
O
rtaokul veya lise tarih kitapla-
rının yarısına yakını hatta daha
fazlası savaşları anlatan başlık-
lardan oluşur. O ortaokul kitaplarıyla ço-
ğumuzun zihnine ilk kez kazınan, ismini
ilk defa gördüğümüz, yavaşça Avrupa’nın
aslında o kadar uygar bir tarihe sahip
olmadığını hatta belli bir noktadan son-
ra sohbetin onlar kim oluyor da bize laf
söylüyorlar, kendi geçmişlerine baksınlar
raddesine gelmesine sebep olan, körpe-
cik beyinleri ortaçağın karanlığıyla tanış-
tıran bir müessesedir engizisyon.
İslam ansiklopedisinin yaptığı kısa tanı-
ma göre engizisyon : “ Hristiyanlık’tan
uzaklaşan veya dini esaslara aykırı day-
ranan kimseleri cezalandırmak için ku-
rulan Katolik kilise mahkemeleridir”.
Aslında bu basit tanım 6 yüzyıllık mües-
seseyi aydınlatmak için oldukça elveriş-
lidir. Yine de sadece Francisco Goya’nın
harcadığı boya, Edgar Allan Poe’nun
Kuyu ve Sarkaç hikâyesi ve tabi ki
Dostoyevski’nin Bratya Karamazovi’deki
kardeşlerden İvan olanının Büyük Engi-
zisyoncusu hatrına birkaç kelam etmeyi
borç bilmekteyim.
“Bir kente gittiğiniz vakit,
orada mevcut bulunan
başrahibi, ruhbanı ve
halkı davet edin, onlara
resmi bir adres verin.
Sonra, bazı tedbirli
kişilerin yardımıyla
şüphelileri ve sapkınları
bulun.”
Engizisyon’un kökenini her ne kadar
Hristiyanlığa karşı gelmenin veya ondan
ayrılmanın cezasının ölüm olduğunu be-
lirten 382’de ilan eden Roma imparatoru
1. Theodosius’a kadar götürenler olsa da
St. Dominik’in attığı tohumların yeşer-
mesiyle, 1179’daki Lateran Konsili’nde
ve 1184’te Verona’da alınan kararlarla
beraber engizisyon mahkemeleri kurul-
maya başlamıştır. İlk resmi engizisyon
mahkemesini ise 1234’te Toulouse’da
Papa 9. Gregory’nin görevlendirdiği iki
sorgucunun soruşturmaya başlamasını
gösterebiliriz. Engizisyon’un kuruluşun-
daki asıl amaç Cathariler, Albililer, Pata-
rinler gibi sapkınların kökünü kazımak
olduğunu söyleyebiliriz. Zamanla bu
temizlik, evet tam olarak temizlik işle-
mi şiddetini oldukça arttırmış, özellikle
1478’de İspanyol engizisyonunun ku-
rulmasıyla beraber zirve noktasına ulaş-
mıştır. Başta heretikler olmak üzere şey-
tanla işbirliği yapan cadı, marranoslar,
müslümanlar ve St. Peter’in kilisesinin
diğer düşmanları engizisyonun hışmı-
na uğramıştır. Hatta İvan Karamazov’un
anlattığı üzere bir gün Sevilla’da insan-
larının acılarına dayanamadan dirilen ve
onları iyileştiren İsa bile bu sükünet or-
tamının devamı için Büyük Engizisyon-
cu tarafından sorgulanacak ve yine de
en sonunda kendisine “ git ve bir daha
gelme” denilecektir. Amaç autodafénin
43