ORIENTAL STUDIES IN ARMENIA VOLUME 3 Արևելագիտությունը Հայաստանում, հատոր 3 | Page 155
հակասում է հեղինակի ավելի վաղ կատարած վկայությանը, ըստ որի՝
հայ-պարսկական պատերազմը սկսվել է Արտավան Արշակունու սպա-
նության հաջորդ տարվա (225թ.) սկզբներին 1 : Սակայն, կարծում ենք,
շփոթի պատճառն այստեղ ոչ թե հեղինակը, այլ նրան հասած բանավոր
ավանդությունն է, որտեղ Արտաշիրի կերպարն արդեն խորապես վիպա-
կանացել էր և իրեն էր հարակցել նաև Որմիզդ-Արտաշիրի կերպարը:
Ամենայն հավանականությամբ, Որմիզդ-Արտաշիրի դեմ հայոց արքայի 11-
ամյա պայքարի մասին փաստը Ագաթանգեղոսին հայտնի է եղել ինչ-որ
վավերական աղբյուրից, և նա այն ներառել է իր «Պատմութիւն Հայոց»-ի
մեջ` չնկատելով, որ հայոց Խոսրով (Տրդատ II) արքայի գահակալության
վերջին 11 տարվա ընթացքում նրա դեմ պայքարած «Արտաշիր»-ը չէր
կարող նույնական լինել Արտավան Արշակունուն տապալած Արտաշիր
Պապականի հետ:
ՕԳՏԱԳՈՐԾՎԱԾ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
Աբեղյան Մ. 2013, Երկեր, հ. Ա, Երևան:
Ագաթանգեղոս 1983, Ագաթանգեղայ Պատմութիւն Հայոց, քննական
բնագիրը Գ. Տեր-Մկրտչյանի և Ս. Կանայանցի, աշխ. թարգմ. և
ծանոթ. Ա. Տեր-Ղևոնդյանի, Երևան:
Ադոնց Ն. 1987, Հայաստանը Հուստինիանոսի դարաշրջանում, Երևան:
Աստուրեան Հ. 1912, Քաղաքական վերաբերութիւններ ընդ մեջ Հայաս-
տանի և Հռովմայ 190-էն ն. Ք. մինչև 428 յ. Ք., Վիեննա:
Երեմյան Ս. 1966, Նախշ-ի Ռուստամի «Քաաբա-ի Զարդուշտ» հուշարձա-
նի վկայությունները Հայաստանի մասին, ՊԲՀ 2, 59-72:
Երեմյան Ս. 1975, Հայաստանի քաղաքական վիճակը Արտավազդ V-ի
ժամանակ (252/253-261), ԼՀԳ 1, 13-22:
Խորենացի Մ. 1913, Մովսիսի Խորենացւոյ Պատմութիւն Հայոց, աշխա-
տութեամբ Մ. Աբեղյանի և Ս. Հարությունյանի, Տփղիս:
Հարությունյան Բ. 1982, Մեծ Հայքի թագավորության հարավ-արևմտյան
երկրամասերի վարչաքաղաքական կացությունը, ԲԵՀ 2, 79-93:
Հարությունյան Բ. 2001, Մեծ Հայքի վարչա-քաղաքական բաժանման
համակարգն ըստ «Աշխարհացոյց»-ի, Երևան:
Հերոդոտոս 1986, Պատմություն ինը գրքից, Երևան:
Մանանդյան Հ. 1957, Քննական տեսություն հայ ժողովրդի պատմության,
հ. Բ, մաս Ա, Երևան:
1
Ագաթանգեղոս, 19:
155