Türk Tarihinde Bir Efsane
-
-
Kök Türk Kaganligi
Tarihimizde bulunan sayısız şanlı devletten
biri olan Kök Türk Kağanlığı, Efsane isimli
sayımızda bu sıfatı hak edecek devletlerden
sadece biri. Günümüzde ismi Göktürk olarak
telaffuz edilse de bu kelime telaffuz zorluğu
bakımından değiştirilmiştir ve kullanımı
yanlıştır. Asya Kıtası’nın hâkimi iken esarete
kadar düşüp millî benliğini yitirmeden Kürşad
ve ona bağlı 39 çerisinin izinde, yeniden
şahlanabilen bu yüce devlet bizlere her
zaman bir yol gösterici olması bakımından
çok değerlidir.0
I. Kök Türk Kağanlığı
İsminde “Türk” kelimesini
bulunduran bu devlet, yine bir
Türk devleti olan Acarlar ile
girişilen mücadele sonucunda
Bumin Kağan tarafından
kurulmuştur ancak hikâye
ilginçtir. Avarlar’a karşı isyana
kalkışan Tölesler’e karşı
Avarlar’a yardım eden Bumin,
karşılığında kağanın kızını
isteyince kağanın ret yanıtıyla
birlikte harekete geçer ve Kök
Türk ülkesinin bağımsızlığını
başkenti Ötüken olacak
şekilde ilan eder. Kurucu
kağan Bumin’den sonra
gelen kağanlar ülkeyi refaha
kavuşturduysa da İşpara Kağan döneminde
ülke ikiye ayrılır ve sonra da Çin hâkimiyetine
girer.
Kürşad ve 39 Çerisi
Çin hâkimiyetindeki 23 yıllık dönemde
birçok ayaklanma gerçekleşir ve bunlardan
en önemlisi, Kürşad ve 39 çerisinin Çin
sarayından imparatoru kaçırıp fidye olarak
bağımsızlıklarını istemesidir. Bu hareket
başarıya ulaşmasa da kısa bir süre sonra
Kutluk Kağan bu amaçta başarıya ulaşmış
22
ve 682 yılında II. Kök Türk Kağanlığı’nı
kurmuştur.
II. Kök Türk(Kutluk)Kağanlığı
Kutluk Kağan, ilini(ülkesini)toparlayan
anlamına gelen İlteriş unvanını alır ve kısa
sürede ülkesini bölgenin hâkimi yapar. Ondan
sonra gelen Bilge Kağan, Veziri Tonyukuk
ile birlikte ülkeyi en güçlü konumuna getirir.
Civarda yaşayan Türkleri kendi hâkimiyeti
altına almaya gayret edip tarihte o zamana
kadarki en büyük sınırlara ulaşan Türk
devletini yönetir. Bugünlere tavsiye ve ibret
olsun diye 3 büyük anıttan
oluşan Orhun Kitabeleri yazılır.
Bir tarafı Kök Türk alfabesiyle
diğer tarafı ise Çince yazılan
Orhun Abideleri, 1300 yıl önce
yaşamış Kök Türkler hakkında
bilgiler veren en önemli
kaynaktır. Türklerin sosyal ve
siyasal durumu hakkında bilgi
ve öğütler veren bu kitabeler
bugün bağımsızlığımıza
düşkünlüğümüzün en büyük
simgelerinden biridir.
İlteriş Kağan kazanmasa ve
ben kendim kazanmasam il de
millet de yok olacaktı. Kazandığı
için ve kendim kazandığım için il
de il oldu, millet de millet oldu.
Kendim ihtiyar oldum, kocadım. Herhangi
bir yerdeki kağanlı millette böylesi var olsa
ne sıkıntısı mevcut olacakmış? Türk Bilge
Kağan’ı ilinde yazdırdım. Ben Bilge Tonyukuk.
Türk Oğuz beğleri, budun, eşiding! Öze
tengri basmasar, asra yir telinmeser, Türk
budın, ilingin törüngün kim artadı?
Türk Oğuz beyleri, millet işitin! Üsten gök
basmasa alttan yer delinmese Türk milleti,
ilini ve töreni kim bozabilir?
Bilge Kağan
Berk Oran