M.YILDIRIM • 3
gövdelerinden oluşmuş kitleler (nuclei basales) bulunur. Bazal çekirdekler yüksek bir
“motor çekirdek” kompleksi olarak fonksiyon görürler. Beyaz beyin dokusu ise esas olarak
cortex cerebri ile merkezi sinir sisteminin diğer bölümleri arasında bağlantılar sağlayan sinir
liflerinden oluşur.
Diencephalon (ara beyin), beyin sapı ile serebral hemisferler arasında yer alan beyin
bölümü olup serebral hemisferlerle gizlenmiş haldedir. Sağ sol yarımları arasında üçüncü
ventrikül (ventriculus tertius) bulunur. Ventriculus tertius, foramen interventriculare
(Monro deliği)’ ler aracılığı ile sağ - sol lateral ventriküllere, aquaeductus cerebri (Sylvius
kanalı) ile dördüncü ventriküle bağlanır. Diencephalon’un thalamus, hypothalamus,
subthalamus, metathalamus ve epithalamus olarak beş alt bölümü vardır. Diencephalon’un
3/4 ‘lük bölümünü işgal eden, serebral hemisferler ve merkezi sinir sisteminin diğer
bölümleri ile birçok bağlantılara sahip olan talamus esas olarak somatik sensorial sinyallerin
alındığı yerdir. Hipotalamus, diencephalon’un alt bölümünü işgal eder ve visseral yanıtların
sağlanmasında görevlidir. Subtalamus somatik motor impulsların değerlendirilmesi,
epitalamus ise visseral fonksiyonlarla ilgilidir.
Temel beyinin orta beyin (mesencephalon), köprü (pons) ve omurilik soğanı (medulla
oblongata, bulbus) bölümleri, topluca beyin sapı (truncus cerebri) olarak adlandırılır.
Gelişim esnasında hemisferlerin aşırı büyümeleri nedeniyle beyin sapı yapıları gizlenmiş
şekilde yer almıştır; bu nedenle beyinin alt yüzünden veya sagittal kesitlerde görülebilir.
Kranial kavitenin tabanına oturan beyi sapı, rostral olarak diencephalon, kaudal olarak
medulla spinalis’le uzanır. Birinci ve ikinci kranial sinir hariç tüm kafa çiftleri (nervi
craniales) beyin sapına bağlanır; bunlara ait çekirdekler (nuclei originis, nuclei terminationis)
de bulunur. Omurilikte sonlanan tüm inen yollar ile serebral kortekse ulaşan tüm çıkan
yollar beyin sapından geçer.
Cerebellum (beyincik), temel beyinin ikinci büyük bölümü olup temel beyin ağırlığının
% 10’ u (140 gr) kadardır. Beyincik, beyin sapının arkasında, cerebrum’un oksipital lobunun
aşağısında, fossa cranii posterior’da yer alır. Oksipital loblar ile beyincik yarımküreleri
arasındaki transvers yarıkta tentorium cerebelli (beyincik çadırı) bulunur. Beyincik, vermis
olarak adlandırılan bir ortahat bölümü ile buna bağlanan sağ - sol iki hemisferden
(hemispherium cerebelli) oluşur. Beyincik üç ayakçıkla (pedunculus cerebellaris superior,
medius, inferior) beyin sapına bağlanır. Bu ayakçıklar arasında, tavandan beyinciğin
kapattığı IV. ventrikül (ventriculus quartus) yer alır. Dördüncü ventrikül, bir median
(apertura mediana ventriculi quarti - Magendii), iki lateral (aperturae laterales ventriculi
quarti - Luschkae) delikle subaraknoidal aralığa bağlanır. Beyincik, muskuler aktivite için
bir koordinasyon merkezi olarak fonksiyon görür.
Omurilik (medulla spinalis), merkezi sinir sisteminin canalis vertebralis içinde yer alan
bölümü olup, foramen magnum’dan L 1 - L 2 omurlar düzeyine kadar uzanır. Üst ucu beyin
sapı ile kesintisiz olarak birleştiği halde, alt ucu konik bir şekilde (conus medullaris)
sonlanır. Kabaca silindir şekilde olan medulla spinalis, yaklaşık 1 cm kalınlığında, 40 - 45