2 • TEMEL NÖROANATOMİ
cerebrospinale, animalia, somatica) denir. Visseral ve somatik sistemler MSS ve PSS’ de
beraberce yer alırlar.
Yerleşim özelliği dikkate alınarak, sinir sistemi MERKEZİ ve PERİFERİK SİNİR
SİSTEMİ olarak iki bölüme ayrılır. Temel beyin ve omurilik, MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ
(MSS, CNS), bu iki yapıya bağlanan ve çevrede bulunan sinirleri (nervi craniales, nervi
spinales), sinir ağlarını (plexus) ve reseptörleri kapsayan sinir sistemi bölümüne de
PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ (PSS, PNS) denir.
MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ: Kafatası boşluğu ve omurga kanalı içinde yer alan sinir
sistemi bölümü, merkezi sinir sistemi olarak adlandırılır. Bunun kafatası boşluğunda yer
alan bölümüne encephalon (temel beyin veya sadece beyin), omurga kanalı içinde kalan
bölümüne medulla spinalis (omurilik) denir (Şekil 1-1). Periferden gelen tüm sinirsel
impulsları alarak ilgili cevapları hazırlayan merkezleri içeren MSS yapıları, serebrospinal
sıvıda asılı bir şekilde üç katmanlı örtü sistemi ve kemik bir muhafaza (cranium ve columna
vertebralis) içinde koruma altına alınmıştır.
Beyin ve omurilik, neuroglia olarak adlandırılan spesialize hücreler tarafından
desteklenen nöronlardan yapılıdır. Değişik şekil ve büyüklükteki nöronların hücre gövdesi
(perikaryon) ile dendrit ve akson olarak adlandırılan iki grup çıkıntısı vardır. Hücre
gövdesi, uyarı alan, uyarıya uygun cevap/cevaplar hazırlayan merkezi bölüm olup beyin ve
omurilikteki gri madde kitlelerini (substantia grisea, cortex cerebri, nuclei vb.) oluşturur.
Beyin ve omuriliğin ak madde dokusu (substantia alba), nöroglia içine gömülmüş sinir
lifleri tarafından meydana gelir.
Encephalon’un cerebrum, diencephalon, truncus cerebri ve cerebellum olarak 4
altbölümü vardır. Embriyolojik gelişim ilkeleri çerçevesinde de beyin prosencephalon,
mesencephalon ve rhombencephalon olarak 3 altbölüme ayrılır.
Cerebrum temel beyinin en büyük bölümü olup corpus callosum olarak adlandırılan bir
beyaz madde kitlesi ile birbirine bağlanmış iki serebral hemisferden (hemispherium cerebri)
ibarettir. Arka bölümü tentorium cerebelli’nin üzerinde olmak üzere oksipital kemikten
frontal kemiğe kadar kranial fossaların büyük bir bölümünü işgal eder. Sağ sol hemisferler
arasında longitudinal bir yarık (fissura longitudinalis cerebri) uzanır; bu yarıkta canlıda ve
kadavrada falx cerebri yer alır. Her hemisferde, içleri beyin - omurilik sıvısı ile dolu birer
boşluk (ventriculus lateralis) bulunur. Boşluğu çevreleyen beyin dokusu esas fonksiyonel
kitle olup nöronların gövdeleri, uzantıları, nöroglia ve kan damarlarından oluşmuş bir duvar
şeklindedir. Duvarın 1,qg