GİRİŞ
İnsan immün sistemi, konağı, mikroplar ve onların virulans faktörlerinden korumak için karmaşık defans
mekanizmaları oluşturmak üzere milyonlarca yıl içinde
vertebralı ve vertebrasız organizmalarda evrim geçirmiştir. Normal immün sistemin üç anahtar özelliği vardır:
neredeyse sınırsız sayıda patojenin tanınmasını sağlayan
çok geniş antijen reseptör repertuarı, hızlı anımsama ile
immün cevabı oluşturmak için immün bellek ve normal
öz dokulara immün hasarı önlemek için immünolojik
tolerans. Vertebrasızlardan itibaren insanlar, patojenleri
tanımak için germ serisi tarafından kodlanmış proteinleri kullanan bir defans sistemi olan doğal immün sistemi
kalıtsal olarak aktarmıştır. Makrofajlar, dendritik hücreler, doğal öldürücü lenfositler (NK) gibi doğal immün
sistemin hücreleri, mikropların çoğunda korunmuş olan
patojenle ilişkili moleküler paternleri (PAMP’lar) tanır
ve patern tanıma reseptör moleküllerinin (PRR’ler) farklı bir setini kullanır. Mikropların doğal immün sistem
tarafından tanınmasının önemli bileşenleri (1) germ serisi tarafından kodlanan konak moleküllerin tanınması
(2) ana mikrop virulans faktörlerin tanınması ama öz
moleküllerin tanınmaması ve (3) benign yabancı moleküllerin veya mikropların tanınmaması. Patojenlerle
karşı karşıya gelindiğinde, makrofajlar ve NK hücreleri
patojenleri direkt olarak öldürebilir veya dendritik hücrelerin işbirliği ile enfeksiyonu yavaşlatacak ve insan immün sistemin sonradan gelişen kolu olan edinsel immün
sistemi kuvvetlendirecek olaylar serisini aktive edebilir.
Edinsel immün sistem sadece vertebralılarda bulunur
ve gen yeniden düzenlenmesi ile T ve B hücre lenfositleri üzerinde antijen reseptörleri oluşması esasına dayanır;
böylece T veya B hücreleri yüzeylerinde, çevredeki çok sayıdaki enfeksiyöz ajanın farklı antijenlerini spesifik olarak
tanıma yeteneğine sahip özgün antijen reseptörleri eksprese ederler. Öz antijenlere toleransın (non-reaktivite)
devamını sağlayan hassas düzenlenmiş spesifik tanıma
mekanizmaları ile birlikte T ve B lenfositleri vertebralı konak defansına spesifisite ve immün bellek sağlar.
Bu bölümde doğal ve edinsel immün sistemi oluşturan hücresel bileşenler, anahtar moleküller (Tablo 1-1)
ve mekanizmalar ile edinsel immün sistemin, doğal
3
İmmün Sisteme Giriş
notipik T hücre reseptörü (TCR) α ve β zincirlerinden
meydana gelen, postnatal T hücre gelişimi sırasında
yeniden düzenlenen yüzey molekülleri kompleksidir.
TCR-α ve –β zincirleri, antijen sunan hücre MHC sınıf I veya II moleküllerine fiziksel olarak bağlı protein antijenlerinin peptid parçalarını tanır ve etkin
fonksiyonlara aracılık etmek için CD3 kompleksi
yoluyla sinyalizasyon oluşturur (Şekil 1-7).
• Tolerans: B ve T lenfositlerin antijen sunan hücre
ko-stimulatuar moleküllerinin ekspresyonu yokluğunda yabancı veya öz antijenlerle karşılaşmasından
kaynaklanan B ve T hücrelerin antijenlere cevapsızlığıdır. Antijenlere tolerans, santral (T hücreleri için
timüste veya B hücreleri için kemik iliğinde) ya da
periferal immün sistemdeki bölgelerde periferal olarak çeşitli mekanizmalarla sağlanır ve devam ettirilir.
BÖLÜM 1
• Kompleman: Görevleri, patojenlerin lizisi ve/veya
onların nötrofiller ve retiküloendotelial sistemin
monosit/makrofaj hücreleri tarafından fagosite
edilmeleri için hedef haline getirmek olan plazma
enzimleri ve efektör proteinlerin kaskad serileridir.
• Ko-stimulatuar moleküller: Aktive T hücreleri üzerindeki ligandlara bağlanınca (CD28 veya CD40 ligandı gibi) T hücre aktivasyonuna yol açan antijen
sunan hücrelerin molekülleridir (B7-1 ve B7-2 veya
CD40 gibi) (Şekil 1-7).
• Sitokinler: İmmün hücrelerin büyüme ve aktivasyonunun düzenlenmesinde rol alan, normal ve patolojik immün ve inflamatuvar yanıtlara aracılık eden
spesifik hücresel reseptörler ile etkileşen çözünebilir proteinlerdir (Tablo 1-6, 1-8, 1-9).
• Dendritik Hücreler: Edinsel immün sistemin miyeloid ve/veya lenfoid seri antijen sunan hücreleridir.
Olgunlaşmasını tamamlamamış dendritik hücreler
veya dendritik hücre öncüleri, enfeksiyonlara yüksek
düzeyde sitokin üretimi ile cevap veren doğal immün
sisteminin ana bileşenleridir. Dendritik hücreler, hem
sitokin üretimi ile doğal immün yanıtların, hem T
lenfositlere antijen sunarak edinsel immün yanıtların
ana başlatıcılarıdır (Şekil 1-2 ve 1-3, Tablo 1-5).
• Doğal immün sistem: Patojenleri tanıyan ve patojen
eliminasyonunun çeşitli mekanizmalarını tetikleyen germ hücre serisi tarafından kodlanmış patern
tanıma reseptörlerini (PRR’ler) taşıyan konakçı
hücrelerinin immün tanıma sistemidir. Doğal immün sistemin hücreleri, doğal öldürücü (NK) hücre
lenfositlerini, monosit/makrofajları, dendritik hücreleri, nötrofilleri, bazofilleri, eozinofilleri, doku
mast hücrelerini ve epitelial hücreleri içerir (Tablo
1-2, 1-3, 1-4, 1-5, 1-10).
• Büyük granüler lenfositler: Öz majör histokompatibilite kompleksi (MHC) sınıf I moleküllerini az sayıda bulunduran veya hiç bulundurmayan yabancı
ve konakçı hücreleri öldürebilen NK hücre aktivitesine sahip azuro