26
BÖLÜM 3 • NORMAL BÜYÜME VE BÜYÜME BOZUKLUKLARI
Vücut bölümlerinin birbirine oranları
Gövde ve ekstremite büyümesinin birbirine uyumlu olup olmadığını kontrol için kullanılan ölçütlerdir.
Bunlar arasında baş-pubis uzunluğu, pubis-ayak uzunluğu, oturma yüksekliği, kulaç uzunluğu sayılabilir. En
çok kullanılanlar oturma yüksekliği ve kulaç uzunluğudur. Yenidoğanda baş–pubis/pubis–ayak oranı 1.7’dir.
İlk yaşlarda ekstremitelerin gövdeye kıyasla hızlı büyümesi ile bu oran gittikçe küçülür. Bu oran 10 yaşında 1.0, ergenlik döneminden sonra 1.0’den küçüktür.
Ekstremite büyümesinin geri kaldığı durumlarda (tiroid hormonu eksikliği, akondroplazi gibi) bu oranlar
infantil değerlerde kalır.
Şekil 7. Baş çevresi ölçümü.
ekil 7. Ba çevresi ölçümü
Baş çevresi
Baş çevresi esnek olmayan bir mezür ile ölçülmelidir.
Ölçüm, mezür arkada başın en çıkıntılı noktasından,
yanda pariyetal bölgeden ve önde glabelladan geçirilerek yapılır (Şekil 7).
Doğumdan önceki haftalarda ve doğumdan sonraki ilk aylarda vücudun en hızlı büyüyen bölümü baştır.
Baş büyüklüğü ailevi özellik gösterir. Mikrosefali (başın anormal küçüklüğü) ve megasefali veya makrosefali, (başın anormal büyüklüğü) tanısında ailevi özellik,
ayrıca belirli aralıklarla ölçüm yapılarak başın büyüme
hızı dikkate alınmalıdır. Genellikle baş çevresinin yaşa
göre normal ortalama değerin –3 SDS (standart sapma
skoru, z-skoru) altında olması mikrosefali olarak adlandırılır. Mikrosefali hemen her zaman beyin gelişmesinde gerilik ile birliktedir.
Başın anormal büyümesinin ise en önde gelen nedeni ventrikül boşluklarında ve subaraknoid aralıkta
fazla miktarda beyin-omurilik sıvısı toplanmasıdır
(hidrosefali). Subdural hematom da makrosefaliye neden olabilir. Rahitiste periost kalınlaşması sonucu baş
büyük olabilir.
Vücut kitle indeksi (VKİ)
Beslenme durumunun değerlendirilmesinde vücut
ağırlığı ile birlikte boy uzunluğunu da dikkate almak
gerekir. Bu değerlendirmede vücut ağırlığı (kg)/boy
uzunluğu (m)2 formülü ile hesaplanan vücut kitle indeksi [VKİ, body mass index (BMI)] standart tablo ve
eğrileri kullanılmaktadır. VKİ, şişmanlık ve zayıflık gibi
durumların değerlendirmesinde önemli bir ölçüttür.
Büyüme değerlendirilmesinde
standartlar (referans değerler)
Bir çocuğun büyüme ve gelişmesinin değerlendirilmesi aynı yaştaki sağlıklı çocukların ölçümlerinden elde
edilmiş standart tablo ya da eğriler ile karşılaştırılarak
yapılır. Aynı yaşta ve iyi ortam koşullarında yetişen
sağlıklı çocuklar arasında da genetik özelliklere bağlı
farklılıklar vardır. Dünya Sağlık Örgütü, uluslararası
bir standardın tüm ülkelerde kullanılmasını önermektedir (10). Ancak, her yaşta ve özellikle 2 yaşından büyük sağlıklı çocuklarda, toplumun genetik özellklerine
bağlı farklılıklar olduğu, çeşitli çalışmalarla gösterilmiştir (11,12,13,14). Bu nedenle referans olarak her toplumun, kendi sağlıklı ve iyi ortamda yetişmiş çocuklarının ölçümlerinden, uygun istatistiksel yöntemlerle elde
33
edilmiş de