BÖLÜM 3.1 • NORMAL BÜYÜME
23
boy uzunluğu, ergenlik gelişmesi ve becerileri çok farklı düzeylerde olabilir.
yapının ortam faktörlerinden etkilenebileceğini ortaya
koymaktadır (4,5).
Cinsiyete bağlı farklılık
Beslenme
Eş doğum ağırlığı gösteren kız ve erkek çocuklar kıyaslandığında kızlar daha ileri bir gelişme düzeyi gösterirler. İki cinsiyet arasındaki bu gelişme farklılığı ileri yaşlarda da devam eder. 10-11 yaşlarına kadar erkek çocuklar daha iri olur. 11-14 yaşları arasında kızlar, genellikle
erkeklerden daha iri olurlar. Bu yaşlardan sonra erkekler
kızları geçer. Erişkin yaşlarda erkeklerde boy uzunluğu
kızlardan 12-13 cm kadar daha uzundur. Kas dokusu da
erkek çocuklarda kızlardan daha fazla gelişmiştir.
Normal büyüme ancak yeterli bir beslenme ile gerçekleşebilir. Fetal dönemde büyüme genetik faktörlerden
çok, beslenme ve metabolik etmenler ile anne ve plasentadan sağlanan oksijen ve hormonların etkisindedir. Bu nedenle doğum ağırlığı, anne - baba boy ortalamasından çok, annenin doğum öncesi ağırlığı ile ilişki
gösterir.
Doğumdan sonra, büyümenin hızlı olduğu dönemlerde besinlerle alınan enerjinin %10’undan fazlası büyümeye harcanır. Normal hücre büyümesi için protein
alımı da önemlidir. Yapı ve enerji maddeleri yeteri kadar sağlanamayan bir çocuk organizması ilk önce büyüme ve gelişmesini durdurarak yaşamını sürdürmeye
çalışır.
Yüzyılın eğilimi (secular trend)
Bugün birçok ülkede çocuklar geçmiş yıllara göre daha
iyi beslenmekte, daha iyi hijyen koşullarında büyümekte, hastalıklardan daha iyi korunmakta, daha iyi tıbbi
yardım görmekte, daha iyi eğitim görmüş anne ve babalar tarafından yetiştirilmekte ve yıllar öncesinin çocuğuna kıyasla büyüme ve gelişmelerini çok daha uygun bir fizik ortamda gerçekleştirebilmektedir. Birçok
ülkede son 10 yıllarda doğmuş daha çok çocuk, daha
eski yıllarda doğanlara kıyasla büyüme ve gelişme potansiyeline erişme olanağını bulmakta, daha uzun boya
ve ağırlığa erişmekte, ergenlik belirtileri de daha erken
yaşta ortaya çıkmaktadır. Büyüme ve gelişme temposunda gözlenen bu hızlanma ve olgunlaşmanın daha
erkene kayması, yüzyılın eğilimi (secular trend) olarak
adlandırılmıştır (1,2).
BÜYÜME VE GELİŞMEYİ ETKİLEYEN
ETMENLER
Genetik yapı
Genetik faktörler hem antenatal, hem de postnatal
büyüme üzerine etkilidirler. Çocuğun döllenme anında edindiği genetik yapı ve taşıdığı genlerin karşılıkl ,B