BÖLÜM 28 Karaciğerin Taşıma ve Metabolik İşlevleri
Terminal
hepatik
arteriyol
Terminal
hepatik
venül
Terminal
safra kanalı
Terminal
hepatik
venül
Terminal portal
venül
ŞEKİL 28–3
Karaciğerin işlevsel ünitesi olarak asinüs kavramı. Her bir asinüste portal venül ve hepatik arteriyoldeki kan asinüs merkezine girer ve dışa karaciğer venülüne doğru akar. (Rappaport AM: The microcirculatory hepatic unit. Microvasc Res 1973
Sep;6(2):212-228.)
511
Karaciğerin içindeki portal ven köklerinin duvarında düz
kas vardır, bunlar 3. ve 11. torakal ventral kökler ve splanknik sinirlerle karaciğere gelen noradrenerjik vazokonstriktör
sinir lifleriyle innerve edilir. Hepatik arterin vazokonstriktör
innervasyonu, karaciğerin sempatik pleksusundan gelir. Karaciğere vazodilatör liflerin geldiğine dair bilgi yoktur. Sistemik
venöz basınç arttığında, portal ven kökleri pasif olarak genişler ve karaciğerdeki kan miktarı artar. Konjestif kalp yetmezliğinde hepatik venöz konjesyon aşırı olabilir. Aksine, sistemik
kan basıncında düşüşe cevap olarak yaygın bir noradrenerjik deşarj olduğunda, intrahepatik portal kökler kasılır, portal
basınç artar ve karaciğerdeki kan akımı hareketlenerek organın çoğuna uğramadan geçer. Karaciğerdeki kanın büyük kısmı sistemik dolaşıma girer. Karaciğer arteriyollerinin kasılması, kanı karaciğerden uzaklaştırır ve mezenterik arteriyollerin
kasılması, portal yolla gelen akımı azaltır. Ağır şok durumunda, karaciğer kan akımı, karaciğerde nekroz olacak şekilde ileri derecede azalabilir.
KARACİĞERİN İŞLEVLERİ
Karaciğer, Tablo 28-1’de özetlendiği gibi pek çok karmaşık
işleve sahiptir. Bir kısmına kısaca burada değinilecektir.
nüsün merkezi kısmının iyi oksijenize olması, ara bölgenin
(bölge 2) orta derecede oksijenize olması ve periferik bölgenin (bölge 3) daha az oksijenlenmesi ve oksijensizliğe bağlı hasara daha yatkın olması bu yüzdendir. Hepatik venler
inferior vena kavaya akar. Asinüsler, her biri bir vasküler
sap üzerine tutunmuş şekilde üzüm veya böğürtlen salkımına benzetilmiştir. İnsan karaciğeri yaklaşık 100.000 asinüs içerir.
İnsanlarda portal venöz basınç normalde yaklaşık 10
mmHg ve hepatik venöz basınç da 5 mmHg’dır. Sinüzoidlerde birleşen hepatik arter dallarında ortalama basınç yaklaşık
90 mmHg’dır, ancak sinüzoidlerdeki basınç, portal venöz basınçtan düşüktür, böylece hepatik arteriyoller boyunca belirgin bir basınç düşüşü oluşur. Bu basınç düşüşü, hepatik arteriyal kan akımı ile portal venöz kan akımı arasında ters bir
ilişki olacak şekilde ayarlanmıştır. Bu ters ilişki, kısmen arteriyollerin çevresindeki alandan adenozinin uzaklaştırılma
hızıyla sağlanmaktadır. Bu hipoteze göre, adenozin, metabolizmaya bağlı olarak sabit bir hızda üretilir. Portal akım azaldığında daha yavaş bir şekilde uzaklaştırılır ve adenozinin
lokal birikimi terminal arteriyolleri genişletir. Üstelik öğünler arasındaki dönemlerde sinüzoidlerin birçoğu kapanmıştır. Diğer yandan, yemeği takiben barsaklardan karaciğere
olan portal akım belirgin şekilde arttığında, bu “rezerv” sinüzoidlere alınır. Bu düzenlenme, tüm sinüzoidlerdeki akım
bir araya gelene kadar portal basınçların portal akım ile doğrusal oranda artmadığı anlamına gelir. Bu durum, normal
şartlar altında, ileri derecede geçirgen olan karaciğerden sıvı
kaybının önlenmesi için önemli olabilir. Hastalık durumlarında karaciğer basınçları yükselirse (sirozda görüldüğü gibi
karaciğerin sertleşmesi) litrelerce sıvı periton boşluğunda
asit olarak birikebilir.
Tablo 28–1 Karaciğerin temel işlevleri.
Safranın oluşumu ve salgılanmas