18
B
Hipofiz Bezi
HEDEFLER
■
■
Bu bölümü çalıştıktan sonra;
■
■
■
■
■
Ö
L Ü
M
Hipofiz bezinin yapısı ve işlevleri ile ilişkisini açıklayabilmeli,
Ön hipofiz bezindeki hücre tiplerini tanımlayabilmeli ve sayılarının fizyolojik
olaylara yanıtta nasıl kontrol edildiğini anlayabilmeli,
İnsanda proopiomelakortinden oluşan hormonların işlevlerini anlayabilmeli ve
insanlarda, diğer memelilerde ve aşağı omurgalılarda pigmentasyonun nasıl
düzenlendiğini açıklayabilmeli,
Büyüme hormonunun büyüme ve metabolik işlevlerdeki etkilerini
açıklayabilmeli ve çevre dokulardaki bazı etkilerine, insülin benzeri büyüme
faktörü I (IGF-I) in nasıl aracılık ettiğini tanımlayabilmeli,
Büyüme hormonu salgılanmasını düzenleyen uyarıları sıralayabilmeli ve etki
mekanizmalarını açıklayabilmeli,
Gonadotropinlerin ve prolaktinin hipofizden salgılanmalarını ve salgının
düzenlenmesini anlayabilmeli,
Hipofiz bezi işlevleri ile büyüme hormonu salgılanması ve işlevlerinin
bozulduğu şartları kavramak ve nasıl tedavi edilebileceğini açıklayabilmelisiniz.
GİRİŞ
Hipofiz bezi, beynin tabanında sfenoid kemiğin bir cebi
içerisinde yerleşmiştir. Diğer bölümlerde ele alınan birçok
endokrin bezin kontrolünde rol oynayan bir koordinasyon
merkezidir. Birçok açıdan yoğun bir şekilde hormonal
olarak etkin maddeleri içeren en azından iki (bazı türlerde
üç) ayrı endokrin organdan oluştuğu söylenebilir. Ön
hipofiz bezi; tiroid uyarıcı hormon (TSH, tirotropin),
adrenokortikotropik hormon (ACTH), luteinizan hormon
(LH), follikül uyarıcı hormon (FSH), prolaktin ve büyüme
hormonu’nu salgılar (bkz Şekil 17-9). Bez başlangıçta
hipotalamusun hemen altındaki median eminens’ten geçerek
gelen portal hipofiz damarlarının taşıdığı kanın hemen
hemen tamamını alır. Bu özel dolaşım düzeni, ön hipofiz
hücrelerinin hipotalamustan salgılanan düzenleyici faktörlere
karşı daha hassas yada etkili bir yanıt oluşturmasını sağlar.
Listedeki hormonlardan prolaktin memeler üzerine etkilidir.
Diğer beş tanesi ise, en azından tropik hormonlardır; yani,
başka endokrin bezler tarafından hormon salgılanmasını
uyarır ya da, büyüme hormonu gibi karaciğer ve diğer
dokuları etkilerler (aşağı bakınız). Belli endokrin bezler için
tropik etki gösteren hormonlar, o bezlerle ilgili bölümlerde
tartışılmıştır: TSH, Bölüm 19’da; ACTH, Bölüm 20’de; ve
gonadotropinler, FSH ve LH ile prolaktin, bu bölümde
Memelilerde arka hipofiz, başlıca hücre gövdeleri
hipotalamusta bulunan sinir hücrelerinden oluşmuştur
Bu sinirlerin akson uçlarında depolanan oksitosin
ve vazopressin kan dolaşımına salgılanırlar. Bu
hormonların salgılanmaları ile, ön ve arka hipofiz bezinin
düzenlenmesindeki hipotalamus ve mediyan eminens’in
rolü Bölüm 17’de anlatılmıştır. Son olarak, insanlarda
gelişmemiş olan hipofiz bezinin ara lobu, bazı türlerde
iyi gelişmiştir. Bununla birlikte, ön hipofiz gibi hipofiz
323