13
B
O
tonom
Sinir Sistemi
H E D EFLER
■
Bu bölümü çalıştıktan sonra;
■
■
■
■
■
Ö
L Ü
M
P
regangliyonik ve postgangliyonik sempatik ve parasempatik nöronların hücre
gövdelerinin konumunu ve aksonlarının izledikleri yolu tanımlayabilmeli,
Pregangliyonik otonom nöronlar, postgangliyonik sempatik ve parasempatik
nöronlar ve adrenal medulla hücrelerinden serbestlene nörotransmitterlerin
isimlerini belirtebilmeli,
Otonomik gangliyon ve çeşitli hedef organlardaki reseptör tiplerini
isimlendirebilmeli ve otonom sinir sisteminde iletimle ilgili işlevi değiştirebilen
ilaçların listesini yapabilmeli,
Sempatik ve parasempatik sinir sisteminin işlevlerini tanımlayabilmeli,
Merkezi otonomik yolların bileşenleri olarak bazı önbeyin ve beyinsapı
nöronlarının konumunu tanımlayabilmeli,
Enterik sinir sisteminin düzeni ve işlevlerini tanımlayabilmelisiniz.
GİRİŞ
Otonom sinir sistemi (OSS) homeostazdan sorumlu sinir
sistemi bölümüdür. İnervasyonunu somatomotor sinir
sisteminden alan iskelet kasları dışında, diğer tüm organların
inervasyonu OSS tarafından sağlanır. Sinir uçları; düz kaslara
(ör: kan damarları, mide duvarı, idrar kesesi), kalp kasına
ve bezlere (ör: ter bezleri, tükürük bezleri) yerleşmiştir. OSS
olmaksızın yaşamın sürdürülmesi mümkün olsa da çevresel
stres kaynaklarına ve diğer tehditlere karşı uyum gösterme
yeteneği ciddi şekilde tehlikeye düşer (Bkz. Klinik Bilgi
Kutusu 13-1). OSS nin elemanları üzerinde etkisini gösteren
geniş bir hastalık dizisini tedavi etmek için kullanılan çok
sayıda ilaç, aslında OSS işlevlerini kavramanın önemini
vurgulamaktadır.
OSS iki ana bölüme ayrılır: sempatik ve parasempatik
sinir sistemi. Açıklanacağı gibi, bazı hedef organlar her iki
bölümden sinir alırken diğerleri sadece bunlardan biriyle
kontrol edilir. Ayrıca, OSS, mide-barsak kanalındaki
enterik sinir sistemini de içermektedir. OSS’nin
geleneksel tarifi, sempatik ve parasempatik bölümlerdeki
pregangliyonik ve postgangliyonik nöronlardır. Bu,
somatomotor sinir sisteminin kraniyal ve spinal motor
nöronlarına eşdeğerdir. OSS’nin modern açıklaması,
viseral aferent yollarla birlikte sempatik ve parasempatik
sinirlerin etkinlik düzeyini ayarlayan ön beyin ve beyin
sapı alanlarından inen sinir yolaklarını dikkate alır. Bu,
somatomotor sinir sisteminin unsurlarından somatik motor
nöronların etkinliğini etkileyen birçok inen ve çıkan sinir
yolunun benzeridir.
255