Bölge/Region
takdir edildiği halde, kırsal yapılarla bağdaştırıldığı için çağdaş
mimarideki yerini bulamamış bu malzemenin modernizasyonun güzel
bir örneği olarak hala yerinde.
‘‘CAN LIS’’DEN ‘‘CAN FELIZ’’E
Can Lis kullanım alanları günün saatine ve günışığının değişimine göre
farklılaşan bitişik bölümlerden meydana geliyor. İnşaatta belirleyici
unsur deniz manzarası olmuş. Dışarıdaki dev pencereler iç ve dış
arasındaki sınırları belirsizleştirerek evin günün 24 saati doğal ışık
almasını sağlıyor. Utzon ünü Sidney Opera binasını tamamladıktan
sonra Can Lis’i bir rekreasyon mekanı olarak tasarlamış. Ancak bütün
güzelliğine rağmen Akdeniz’deki Marés evi ona beklediği istirahati
verememiş. Yeşillikler içindeki bu küçük evi görmek üzere dünyanın her
tarafından mimarlar buraya akın etmiş. Ayrıca, işlenmemiş doğal taş
batan güneşte altın gibi parlasa da, bu güzelliğin aldatıcı olduğu ortaya
çıkmış: Marés çevredeki nemi bir sünger gibi içine çekiyormuş. Denizin
ortasındaki bu adada sıcak yaz günlerinde bile nem oranı çok yüksek.
Utzonların evi sadece güneş ışığını değil, suyu da içine alıyor. Utzon
1994’de bu rutubetli kıyıdan uzaklaşarak, iç bölgenin dağlarında yeni bir
ev inşa etmiş. “Can Feliz” (Mutlu Ev) de Marés’den yapılmış ama Utzon
bu defa Mayorkalı ustaların deneyiminden faydalanarak taşları izole
etmiş. Ama blokların üzerini sıvayla kaplamak istememiş.
Diğer mimarlar da Utzon’u takip ederek Mayorka’da 80’lerde 80x40x20
cm. ebatlarındaki bloklarla modern evler inşa ettiler. Örneğin yerel
mimarlar Guillem Oliver Sunyer ve Neus García Inyesta, 30 yılı aşkın bir
süredir doğal kireçtaşından evler tasarlıyorlar. Bu evlerin çoğunu adanın
yabancı hayranları, ikinci evleri olarak kullanıyorlar. Rutubeti dışarda
bırakmak için bloğun dışı işlenerek içine izolasyon malzemesi konuyor
ve kış boyunca ısıtma sağlanıyor.
Bu iki mimar deneyimlerini Marés ile inşaat hakkında yayınlanan üç
kitaptan biri olan teknik bir kitapta topladılar. Bugün bu 100 kiloluk
bloklarla nasıl başa çıkılacağını pek az duvarcı ustası biliyor. 20.
Yüzyılın ortasından itibaren Marés yeni, daha ucuz ve çok daha hafif
malzemelerle rekabet etmekte zorlanır oldu. Artık dükkan cepheleri,
kemer altları ve havuz bördürleri gibi yerlerde dekoratif eleman olarak
kullanılıyor. En çok da eski kireçtaşı yapıların renovasyonunda kendine
yer buluyor. Bu sebeple, Neus García Inyesta, bütün adanın tanıdığı
mason Miquel Ramis ve Mayorka Mimarlar Odası bu geçirgen ve ustalık
gerektiren taşa dair tarihi bilgiyi korumak üzere güçbirliği yaptılar.
Kurdukları Artifex Balear eski usül teknikleri, alet kullanım bilgilerini,
kireçtaşıyla ilgili terminoloji ve gelenekleri paylaşmak ve öğrenmek
isteyen herkes için bir buluşma noktası oldu. Artifex Balear, inşaatçılar,
mimarlar ve arazi sahiplerine de on how to build a house of Marés
ile, taşın güzelliğini adaya yayacak ancak korkunç rutubeti dışarıda
bırakacak bir ev inşa etmenin incelikleri konusunda da tavsiyelerde
bulunuyor.
40 NATURA • MART-NİSAN / MARCH-APRIL 2011
MAYORKA.indd 4
4/11/11 6:18 PM