MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XIII MIDDLE EAST XIII | Page 91

ՍՈՒՍԱՆՆԱ ԱԴԱՄՅԱՆ
(ՀՀ ԳԱԱ ՀԱԻ)
ՆՈՐԱՀԱՅՏ ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԾԱԿՔԱՐ ԳՅՈՒՂԻՑ
(ԳԵՂԱՐՔՈՒՆԻՔԻ ՄԱՐԶ)
ՀՀ Գեղարքունիքի մարզը հարուստ է պատմաճարտարապետա-
կան կոթողներով (մոտ 5270 միավոր) 1 , որոնց ուսումնասիրումը սկսվել
է դեռևս XIX դարում (Հովհ. Շահխաթունյանց, Ս. Ջալալյանց, Մ.
Սմբատյանց, Ղևոնդ Ալիշան, Ե. Լալայան): Նորագույն շրջանում այդ
հուշարձանների ուսումնասիրությունը կատարվեց համակողմանի.
հնագիտական պեղումներին զուգահեռ ուշադրություն դարձրեցին նաև
վիմական արձանագրություններին, որոնք հետագայում ամփոփվեցին
Դիվան հայ վիմագրության Գեղարքունիքի պրակում 2 (թվով 1546 ար-
ձանագրություն): Քանի որ գիտական վերջին ուսումնասիրություններն
այստեղ կատարվել են XX դարի 70-ական թթ., ուստի անհրաժեշ-
տություն կար հայտնաբերել նոր կոթողներ, ինչպես նաև արձանա-
գրություններ: Արդյունքում, 2014-2016 թթ. ընթացքում մարզի բնակա-
վայրերից մեզ հաջողվեց հավաքել մոտ 60 վիմագիր, այդ թվում` 9-ը
Մարտունու տարածաշրջանի Ծակքար գյուղից, որոնք գիտական շրջա-
նառության մեջ են դրվում առաջին անգամ:
Ծակքար (Կած, Կռակածն, Կռակիծ, Կոռքար, թուրք. Դալիկդաշ 3 )
գյուղը գտնվում է Մարտունի քաղաքից 9 կմ հյուսիս-արևմուտք: Ըստ
XIII դ. եկեղեցական հարկացուցակի` գյուղը կոչվել է Կածիք 4 ` լինելով
Մեծ Հայքի Սյունյաց նահանգի Գեղարքունի գավառի կազմում:
Փաստենք, որ պատմական Գեղարքունիքի էթնոժողովրդագրա-
կան կազմը դարեր շարունակ փոփոխվել է՝ կապված արտաքին քա-
ղաքական իրավիճակի հետ: Սելջուկ-թուրքերի, մոնղոլ հրոսակների,
Լենկ-Թեմուրի և թուրք-պարսկական անընդմեջ պատերազմների,
1 Հակոբյան Ս., ՀՀ մարզերը, Գեղարքունիք, պատմական հանրագիտարան,
Երևան, 2010, էջ 9:
2 Դիվան հայ վիմագրության, պրակ IV, Երևան, 1974:
3 Համանուն բնակավայրեր կան Սեբաստիայի և Ակնի շրջաններում (Արևմտյան
Հայաստան): Տե՛ս Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառա-
րան (այսուհետ` ՀՀՇՏԲ), հատոր 2, Երևան, 1988, էջ 831:
4 Օրբելյան Ստ., Սյունիքի պատմություն, Երևան, Սովետական գրող, 1986, էջ
397:
91