MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 328
հայերի ոչնչացումն Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ
անպատիժ է մնացել» 23 : Որպես կոնվենցիան ԱՄՆ-ի սենատի կողմից
ընդունելու անհրաժեշտ փաստարկ Լեմկինը կոչ էր անում սենատին
հետևել Վիլսոնի օրինակին, ով հանդես էր գալիս հայերի օգտին, և վա-
վերացնել կոնվենցիան. «Նախագահ Վիլսոնը դժվարությամբ պայքա-
րում էր ավելի քան մեկ միլիոն հայերին ոչնչացումից փրկելու համար:
Ֆրանկլին Ռուզվելտի ելույթը ընդդեմ հետապնդումների շատ հայտնի
է: ԱՄՆ-ի սենատը, մենք հույս ունեք, հետևելով այս փայլուն օրինակ-
ներին կարող է հանդես գալ կոնվենցիայի անհապաղ վավերացման
օգտին և դրանով պարզ մարդկային պարկեշտությունը վերածել մի-
ջազգային իրավունքի» 24 :
Իր մահվանից մի քանի ամիս առաջ` 1959 թ., երբ արդեն ցեղա-
սպանության կոնվենցիան վավերացվել էր 58 պետությունների կողմից,
«Հայրենք» շաբաթաթերթում տպված իր հոդվածում Լեմկինը նշում է, թե
Հայոց ցեղասպանության իրողությունը բացեց կոնվենցիայի ընդունման
ճանապարհը. «Հայ տղամարդկանց, կանանց և երեխաների տանջանք-
ները, ովքեր խեղդվեցին Եփրատ գետում կամ սպանվեցին Դեր Զորի
ճանապարհին, պատրաստեցին ՄԱԿ-ի կողմից ցեղասպանության
կոնվենցիայի ընդունման ճանապարհը և բարոյապես հարկադրեցին
Թուրքիային վավերացնել այն: Սա է պատճառը, որ ամբողջ աշխարհի
հայերը հատկապես հետաքրքրված էին Ցեղասպանության կոնվեն-
ցիայով: Նրանք լցվում էին Փարիզում ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի
մշակող կոմիտեի սրահները, երբ ցեղասպանության կոնվենցիան
քննարկվում էր: Հայ Լևոն Քեշիշյանը` ՄԱԿ-ի արաբական թերթի
թղթակիցը, իր գրառումներով զգալիորեն օգնեց Մերձավոր Արևելքի և
Հյուսիսային Աֆրիկայի վավերացումը ստանալու համար: Մեկ միլիոն
հայեր մահացան, բայց գրվեց ժողովրդի սպանության դեմ ուղղված
օրենք իրենց արյան թանաքով և իրենց տառապանքների ոգով» 25 :
Փաստորեն կարող ենք արձանագրել, որ Լեմկինը Ցեղասպա-
American Jewish Historical Society, Raphael Lemkin Collection, P-154, Box 6,
Folder 2, The Law on Genocide before the U.S.A. Senate, p. 1.
24 American Jewish Historical Society, Raphael Lemkin Collection, P-154, Box 7,
Folder 2, On the Need for a Genocide Convention, p. 14.
25 Lemkin R., Father of genocide Convention, Reviews Work Relating to Turkish
Massacres
Published
in
the
Hairenik
Weekly:
January
1,
1959.
(http://asbarez.com/59792/lemkins-hairenik-weekly-article-50-years-later-a-
powerful-reminder/).
328
23