MIDDLE EAST HISTORY POLITICS CULTURE XI-XII Middle East | Page 275

ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ ՄԱՐԻԱՄ (ԵՊՀ) ԿՆՈՋ ԿԱՐԳԱՎԻՃԱԿԻ ԱՐՏԱՀԱՅՏՈՒՄԸ ՄԻՀՐԻ ՀԱԹՈՒՆԻ «HÂTEME-I RISÂLE» ՍՏԵՂԾԱԳՈՐԾՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ (15-16-ՐԴ ԴԱՐԵՐ) Օսմանյան կայսրության հիմքում ընկած էին իսլամական օրենք- ները, որն էլ ձևավորում էր հասարակական մտածելակերպը: Այս հան- գամանքով էր պայմանավորված այն, որ հասարակական տարբեր ոլորտներում ներգրավված էին միայն տղամարդիկ, կանայք մեկու- սացված էին հասարակությունից, քաղաքականությունից, մշակույթից և այլն: Սրա հիմնական պատճառն այն է, որ իսլամը սահմանափակում է կանանց իրավունքները: Կարելի է միայն նշել բազմակնությունը, չադրա 1 կրելու պարտադրանքը, մզկիթում կանանց աղոթելու արգելքը և այլ օրենքներ, որոնք կարգավորված են շարիաթով 2 : Օսմանյան կայս- րությունում «Կանանց հարցը», որը ձևակերպվել է արևելագետ Վ. Գորդլևսկու կողմից, «իսլամական հասարակության մեջ երբեք գոյու- թյուն չի ունեցել» 3 : Ինչպես գրում է թուրքագետ Ալ. Սաֆարյանը. «Իս- լամը կանանց ծածկեց չարշաֆով (çarşaf) և փակեց նրանց մուտքը դեպի հասարակական կյանք: Մինչև Մահմուդ 2-րդի ռեֆորմները իսլամա- կան հասարակությունը լռում էր կանանց հարցի մասին: Ընդունված չէր խոսել նրա (իմա`կնոջ) մասին, հարցեր տալ նրա առողջության մասին և այլն» 4 : Ըստ օսմանյան հասարակության` կնոջ տեղն ընտանիքում էր, որտեղ նա պետք զբաղվեր միայն կենցաղային գործերով և երեխաների դաստիարակությամբ: Կանանց ն կատմամբ տիրող ընդհանուր վերաբերմունքը, որպես առանձին թեմատիկա, իր արտահայտումն է գտել օսմանյան պոեզիա- Չարշաֆ (թուրք.) - կանանց համար պարտադիր իսլամական գլխաշոր (արա- բերեն` հիջաբ, չադրա): 2 Кулиева Э. Р., Коран, Смысловой перевод и коментарии Э. Р. Кулиева - Москва, Умма, 2003, ինչպես նաև Mohammad Zafrulla Khan, Women in Islam, Islam International Publications Limited Islamabad, Sheephatch Lane, Tilford, Surrey, UK, 2008, pp. 1-33, https://www.alislam.org/library/WOMANINISLAM.pdf 3 Гордлевский В. А., «Женская доля», Избранные сочинения, т. 3, Москва, 1962, с. 16-17. 4 Safaryan Al., On The History of Turkish Feminism, “Iran and the Caucasus”, Vol.11.1, Brill, Leiden-Boston, 2007, p. 141. 275 1