Հ Ի Ն ԵՎ Մ Ի Ջ Ն Ա Դ Ա Ր Յ Ա Ն Պ Ա Տ Մ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն
ԱԴԱՄՅԱՆ ՍՈՒՍԱՆՆԱ ( ՀԱԻ )
ՆՈՐԱՀԱՅՏ ՎԻՄԱԳՐԵՐԸ ՍԵՎԱՆԱ ԼՃԻ ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ԱՓԻՆ
Գեղարքունիքի մարզի Ճամբարակի ենթաշրջանը թեև հարուստ չէ պատմաճարտարապետական հուշարձաններով , սակայն դրանք բոլոր ժամանակներում մնացել են մասնագետների ուսումնասիրությունից դուրս : XIX դարի հայ տեղագիրները ( Հովհաննես եպիս . Շահխաթունյանց , Սարգիս Ջալալյանց , Մեսրոպ արք . Սմբատյանց , Ղևոնդ Ալիշան , ազգագրագետ Երվանդ Լալայան ) անդրադարձել են նախկին Նոր Բայազետ գավառի հուշարձաններին , սակայն շրջանցել են Սևանի արևելյան լճափնյա բնակավայրերը ( նախկինում թուրքաբնակ` Դրախտիկ , Շորժա , Արտանիշ , Ջիլ ): Դա պայմանավորված է եղել մի շարք հանգամանքներով . ինչպես նշում է տեղագիր Մեսրոպ Սմբատյանցը կային թուրքաբնակ գյուղեր , որոնք ճանապարհից հեռու և վտանգավոր էին , չկարողացան լինել այդ բնակավայրերում 1 :
Վերոնշյալ բնակավայրերում ընդհանուր հաշվվում է մոտ 60 հուշարձան , որոնց մեծ մասը միջնադարյան կոթողներ են և հանրապետական նշանակության խաչքարեր : Սակավ են նաև վիմագրերը . Մեսրոպ արք . Սմբատյանցը այս տարածքներից գրառել է` երեք վիմագիր Շորժայից , իսկ Երվանդ Լալայանը` 4 վիմագիր` 3-ը արտագրելով նախորդ հրատարակչից : Դիվան հայ վիմագրության պրակում ներկայացվում է 9 վիմագիր , իսկ 2015-16 թթ . կատարած մեր ուսումնասիրությունների արդյունքում ընդօրինակվել է 5 վիմագիր ( ընդհանուր 18 վիմագիր ): Ուսումնասիրությունների հիմնական նպատակն էր գտնել նոր կոթողներ , համեմատել նախկինում հրատարակված վիմագրերը , ճշգրտել եղած կոթողների գտնվելու վայրը :
1
Սմբատեանց Մ ., Տեղագիր Գեղարքունի ծովազարդ գաւառի , որ այժմ Նոր- Բայազիտ գաւառ ( այսուհետ` Տեղագիր Գեղարքունի ), Վաղարշապատ , 1895 , էջ 631 :
190