ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ ՏԱՐՈՆ ( ԵՊՀ )
ԹՈՒՐՔԻԱՅԻ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԲԱՐԵՓՈԽՈՒՄՆԵՐԸ ԲԱՆԱԿԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԴԵՐԱԿԱՏԱՐՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱՓԱԿՄԱՆ ՀԱՄԱՏԵՔՍՏՈՒՄ ( 2010-2016 ԹԹ .)
Թուրքիայի քաղաքական կյանքում բանակն ավանդաբար վճռորոշ դեր է խաղացել ։ Բանակ-քաղաքացիական իշխանություն հարաբերությունները բնութագրող տեսությունները և Թուրքիայում իրականացված ռազմական հեղաշրջումներն ու դրանց հետևանքները ցույց են տալիս , որ Թուրքիայի Հանրապետության պարագայում այդ հարաբերությունները հիմնականում կարելի է բաժանել երկու մեծ փուլի , որոնցից մեկը մյուսի տրամաբանական շարունակությունն է ․
1 . Երբ բանակը ստանձնել է իշխանական գաղափարախոսությունն առաջ տանելու հենասյան դերը ՝ լինելով սերտաճած քեմալական համակարգին ,
2 . Բանակը միջամտել է պետական-քաղաքական գործընթացներին ՝ հանդես գալով նույն քեմալական համակարգի պահպանման դիրքերից :
2-րդ կետն առավելապես բնութագրում է Թուրքիայում 1960 թ ․ ռազմական հեղաշրջմանը հաջորդած շրջանը , ընդհուպ մինչև 2000- ական թթ ․ առաջին տասնամյակն ընկած ժամանակահատվածը 1 ։ Ըստ թուրք միջազգայնագետ Յափրաք Գյուրսոյի ՝ մասնավորապես հենց սահմանադրությամբ բանակին հատկացված լիազորություններն էին թույլ տալիս միջամտել քաղաքացիական իշխանությունների քայլերին , թելադրել իրենց կանոնները 2 ։ Իրավիճակը սկսում է փոխվել 1999 թ ․ Հելսինկիի գագաթնաժողովում Թուրքիային Եվրամիության անդամակցության « թեկնածու » երկրի կարգավիճակ տալուց հետո ։ Սրան հաջորդում են Եվրամիության պահանջով իրականացված մի շարք
1
Այդ ընթացքում մի քանի անգամ փոփոխվել է 1924 թ ․ ընդունված առաջին սահմանադրությունը ։ 1961 և 1983 թթ ․ ընդունված սահմանադրությամբ լայն իրավունքներ էին հատկացվել բանակին ։ Հատկապես վերջինն ընդունված է անվանել « ռազմականացված » սահմանադրություն ։
2
Yaprak G ., “ Türkiye ’ de Sivil-Asker İlişkilerinin Dönüşümünün Sebepleri ”, Uluslararası İlişkiler , Cilt 11 , Sayı 43 ( Güz 2014 ), p . 157-180 .
104