Mi primera publicacion Catálogo de Pensar coas mans | Page 35
33
vexetais directamente plantadas na terra, como elemento de peche e de
ordenación das hortas ou de engalanamento das plantas, o denominado
hortus conclusus, unha práctica común en toda Europa. Este recurso
natural que instrumentaliza a arte e a literatura é utilizado polos artesáns
e artesás dun xeito directo e innato, recorrendo á materia que lle propor-
ciona a madeira e os xuncos circundantes, ligadas ao traballo agrícola e ao
contexto doméstico.
A cestería como elemento arquitectónico, ben viva, ben seca, foi
utilizada para dividir os campos e as hortas galegas, pero tamén outros
terreos e usos. Existen estudos arqueolóxicos recentes nos que se produce
unha importante descuberta dunhas estruturas a modo de paramentos
nas salinas do Areal en Vigo6, datadas en época romana, que documentan
ese recurso da cestería en construcións civís. En épocas máis recentes
transfórmase en edificacións ligadas ao excedente do campo, como exem-
plifican os singulares cabaceiros da terra de Melide.
No mundo das artes figurativas medievais europeas cómpre
destacar representacións escultóricas como a coñecida Arca de Noé no
interior da igrexa da Madalena de Vézelay en Francia, que nos presenta
unha arca en pedra en forma de cesta vexetal a modo de canastilla ou
tebah (en hebreo)7; non parece moi arriscado sinalar a posibilidade de que
os capiteis románicos de entrelazo da catedral de Santiago teñan unha
inspiración nese tecido vexetal que conforma as cestas, ou na propia ces-
tería viva que describen as miniaturas, con independencia das recoñecidas
influencias do entrelazo atlántico. A cestería aparece reiteradamente como
elemento decorativo da retablística tardomedieval.
Co paso do tempo a cestería acadará unha maior distribución
comercial como elemento de porte nas feiras e mercados, especialmente
nas primeiras décadas do século xx, momento no que se producirá moita
cestería do mar materializada nas célebres patelas para o peixe. A ceste-
ría tradicional está ligada á vez aos recipientes para os oficios (zoqueiros,
carpinteiros) e incluso á propia venda da cerámica, pois existían cestos
especiais para levar os «cacharros» oleiros ás feiras. Os arquivos fotográfi-
cos do século xx conservan os retratos de cesteiros e cesteiras, de mulle-
res camiño dos mercados ou nas feiras, e a presenza destas fotografías
documentais e históricas acompañará as pezas de cestería da exposición.
Estes contedores de vimbio e madeira sufrirán o seu declive coa chegada
do plástico, algo que se transmitiu ao oficio e ao artesán/á cesteiro/a, nun
momento no que se fai moi difícil a súa continuidade.
A CERÁMICA
Desde o Paleolítico atopamos figuras de barro con representación antropo-
morfa —as denominadas venus prehistóricas— e mesmo algunha animal,
cunha finalidade entre o máxico e o ritual, pero non hai restos similares no
caso galego. Non obstante é necesario subliñar que a utilización do barro
non se vincula só a un uso como contedor, senón que tamén alude a ritos