տնտեսություն
անդրադարձը` Վարդան Օնանյանի
100 տարի
առաջ էր...
Գրելով ու խոսելով պատմության մասին՝ տարիների հեռվ ից հաճախ դժվար է վերականգնել՝ ինչպիսին էր որևէ երկրի իրա
կան վիճակը 5000, 1000 , թե՝ 100 տարի առաջ:
Բացառություն չէ նաև մեր Առաջին հանրապետության թեման:
Իհարկե, հեշտ չէր, ծանր էր հայ ժողով րդի ու պետության վիճակը: «Հայաստանը ավել ի շուտ, գաղ թականական կայան էր,-
գրում է Սիմոն Վրացյանը,- ամբող ջ երկրում շուրջ 450.000 գաղ թական էր թափված, որից մոտ 40.000-ը` Երեւանում, շատերը`
փողոցների եւ ավերակ շենքերի մեջ: Հաց չէր ճարվում, ժողովուրդն ապրում էր ինչպես կարող էր»: Նման պայմաններում
պիտի նորաստեղծ հանրապետության ղեկավարները հաջողեին պետություն կերտել, որը մեծ դժվարությամբ, բայց հաջող
վեց: Հաջողվեց գաղ թականության, 50 հազար որբի, հայ-վրացական բախման, մուսավաթական Ադրբեջանի ու տեղաբնակ
350 հազար մահմ եդականների նյութած ամ ենօրյա դավերի, բոլ շևիկ յան սադրանքների, երկաթգծի ավել ի հաճախ չգործե
լու, նաեւ` նավթի, մազութի, պարենամթերքի, առաջին անհրաժեշտության ապրանքների բացակայության պայմաններում:
Թիֆլ իսում ձևավորված և 1918 թ. հուլ իսի 17-ին Երևան տեղափոխված կառավարությունն է սկսում պետության կառուցումը,
որի թիվ մեկ խնդիրը, վարչապետ Հովհաննես Քաջազնունու բնութագրմամբ, հետևյալն էր` «փրկել հայ ժողով րդի բեկորնե
րը եւ հերոսական փորձ անել դեռեւս մեր ձեռքին մնացած փոքր տարածքի վրա պետություն հիմնել»: Երիցս իրավացի էր
նա, երբ փաստում էր, որ իրենք չեն հաջորդ ում նախկին կառավարությանը և հարկադրված են ամ են բան սկսել սկզբից` խն
դիր ունենալով նախ կանգնեցնել քայքայումը, ապա կայացնել պետությունը:
Երկրի գոյատևման ու զարգացման երաշխիքը` տնտեսությունը, գրեթե զրոյական մակարդակի վրա էր, մանավանդ, որ մինչ
հանրապետության հռչակումն էլ, ցարիզմի գաղութային քաղաքականության հետևանքով, Հայաստանում չկային արդ յու
2 (22) 2013
34