"MENQ" (We) magazine. 22 | Page 22

խորհր­դ ա­ն շան­ն եր
ՀՀ զինանշանը՝ ընդունված 1920թ. հուլիսին Հայկական զինանշանի տարբերակ
րա­ծին չա­փով ծի­ա ծ
­ ա­նով կկա­մա­րեք
մեր տա­նջ­ված և սիր­ված Հայ­րե­նի­
քը»,- գրո­ւմ է Սա­րյա­նն իր նա­մա­կո­ւմ:
Հե­տա­քր­քիր է նաև դրո­շի վե­րա­բե­րյալ
«­սա­րյա­նա­կան թե­զ ի» դի­տար­կո­ւմն
ա­նել ծի­ա­ծա­նի և քրիս­տո­նե­ու­թյան
մի­ջև ե­ղած կա­պի տե­սան­կ յու­նից: Ծի­
ա­ծա­նը՝ իր գույ­նե­րով, աստ­վա­ծա­շն­
չային խո­ստ­ման խո­րհր­դա­նիշ է: Աստ­
ված Նոյին ծի­ա­ծան ցույց տվե­ց՝ որ­
պես նշան այն բա­նի, որ այլևս եր­բեք
հա­մաշ­խար­հային ջր­հե­ղեղ չի լի­նի:
Ա­ստ­ծու և մա­րդ­կու­թյան մի­ջև հաշ­տու­
թյան ծի­ա­ծա­նային խո­րհր­դի մա­սին
գրո­ւմ է նաև հայտ­նի «Britannica» հան­
րա­գի­տա­րա­նը՝ ա­սե­լով, որ հե­նց այդ
խոր­հո­ւրդն է ար­տա­ցոլ­վել Հայաս­տա­նի
և Ե­թով­պի­այի դրոշ­նե­րո­ւմ:
Ի դեպ, դեռ Սա­րյա­նից ա­ռաջ ծի­ա­ծա­
նադ­րո­շը որ­պես հայ­կա­կան ազ­գային
դրոշ էր ա­ռա­ջար­կել Ղևո­նդ Ա­լ ի­շա­
նը դե­ռևս 1885-ին՝ այն ժա­մա­նակ, երբ
նման հար­ցով ի­րեն է­ին դի­մ ել Ֆրան­
սի­այի հայե­րը՝ ա­սե­լո­վ՝ «­ծի­ա­ծա­նա­գ ույն
դրո­շակ տր­վեց հայե­րին, երբ Նոյյան
տա­պա­նը հա­նգր­վա­նեց Ա­րա­րատ լե­
ռան վրա»:
Բայց, ինչ­պես նշե­ցի­նք, եր­կար քն­նար­
կո­ւմ­նե­րի պա­տեհ պա­հը չէր: Ի­րադ­րու­
թյու­նը երկ­րո­ւմ քաո­սային էր, բազ­մա­
թիվ կեն­սա­կան խն­դիր­ներ լո­ւծ­ման է­ին
սպա­սո­ւմ: Ս. Վրա­ցյա­նի «­Հայաս­տա­
նի հա­նար­պե­տու­թյո­ւն»-ում կար­դ ո­ւմ
ենք՝ «­Հայաս­տա­նի խո­րհր­դի ըն­դ ու­նած
օ­րէ­նք­նե­րն իսկ ցույց են տա­լ իս, որ նա
ա­վե­լ ի շո­ւտ ապ­րել է ըն­թա­ցի­կ կե­ան­քի
չա­րիք­նե­րով, տար­ւել օ­րը օ­րին ծնունդ­
առ­նող խն­դիր­նե­րով եւ ժա­մա­նակ ու
հնա­րա­ւ ո­րու­թի­ւն չի ու­նե­ցել զբաղ­
ւե­լու պե­տա­կան հի­մա­նա­կան աշ­խա­
տան­քով»:
Ազ­գային խո­րհր­դ ո­ւմ ե­ռա­գ ույ­նի քըն­
նար­կու­մից ու ըն­դ ու­նու­մից կա­րճ ժա­
մա­նակ ան­ց, 1918 թ. սեպ­տեմ­բե­րի 19-
ին, ՆԳ նա­խա­րար Ա­րամ Մա­նու­կ յա­նը
շր­ջա­բե­րա­կան հրա­հա­նգ է ու­ղար­կո­ւմ բո­լոր հիմ­նա­րկնե­րին, որ­տեղ աս­վո­ւմ
է, որ բո­լո­րը պար­տա­վոր են ու­նե­նալ և
կրել Հայաս­տա­նի Հա­նար­պե­տու­թյան
դրո­շը՝ հետ­ևյալ գույ­նե­րո­վ՝ կար­միր, կա­
պույտ, դե­ղ ին, ըստ կար­գի՝ վեր­ևից նե­
րքև:
Այս­պի­սով, Հայոց ե­ռա­գ ույ­նը՝ հո­րի­
զո­նա­կան կար­միր, կա­պույտ, նա­րն­
ջա­գ ույն հա­վա­սար շեր­տե­րով, որ­պես
պե­տու­թյան խո­րհր­դա­նիշ, այլևս ի­րո­
ղու­թյո­ւն էր:­
Այն դար­ձավ նաև Հայաս­տա­նի եր­րորդ
հան­րա­պե­տու­թյան պե­տա­կան խո­
րհըր­դան­շա­նը: 1990 թ. օ­գ ոս­տո­սի 24-ին
Հայաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան Գե­
րա­գ ույն խոր­հո­ւրդն ըն­դ ու­նո­ւմ է օ­րե­նք՝
Հայաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան դրո­շի
մա­սին, հա­մա­ձայն ո­րի՝ պե­տա­կան դրո­
շը ե­ռա­գ ույն է՝ կար­միր, կա­պույտ, նա­րն­
ջա­գ ույն՝ հո­րի­զո­նա­կան հա­վա­սար շեր­
տե­րով (վեր­ևից նե­րքև):
2 (22) 2013
22
Հայոց զի­նան­շա­նը
­ այաս­տա­նի ա­ռա­ջին հան­րա­պե­տու­
Հ
թյու­նը դրոշ ու­նե­ցավ իր կազ­մա­վո­րու­
մից շատ կա­րճ ժա­մա­նակ ան­ց՝ 1918թ.
հու­լ ի­սին, բայց զի­նան­շա­նը Հայաս­տա­
նի կա­ռա­վա­րու­թյու­նը հաս­տա­տեց 1920
թ. հու­լ ի­սին մի­այն: Արդյո­՞ք 2 տա­րի շա­
րու­նակ խն­դիր­ներ չէր ծնել զի­նան­շա­նի
բա­ցա­կայու­թյու­նը: 1920 թ. հու­նի­սին
ար­տա­քին գոր­ծե­րի (ԱԳ) նա­խա­րա­րու­
թյու­նը դի­մո­ւմ է ներ­քին գոր­ծե­րի (ՆԳ)
նա­խա­րա­րու­թյա­նը՝
մտա­հո­գ ու­թյո­ւն
հայտ­նե­լով, որ ՆԳ նա­խա­րա­րու­թյու­նը
Հայաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րին դե­ռևս
տա­լ իս է նախ­կին ցա­րա­կան Ռու­սաս­
տա­նի զի­նան­շա­նը կրող ան­ցագ­րեր:
«Այդ բա­նը շատ վատ է ազ­դ ո­ւմ ար­տա­
սահ­մա­նյան օ­տար­նե­րի և մա­նա­վա­նդ
մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րի վրա»: Այդ դի­
մու­մով խնդր­վո­ւմ է գոր­ծող ան­ցագ­րե­
րը փո­խա­րի­նել հայ­կա­կա­նով: Եր­կու
օր ան­ց ՆԳ նա­խա­րա­րու­թյո ւ­նը պա­
տաս­խա­նո­ւմ է, որ շու­տով ան­ցագ­րե­րը
Հայաս­տա­նի
Հան­րա­պե­տու­թյու­նո­ւմ
կլի­նեն մի­այն հայ­կա­կան: Պա­րզ է, որ
դրա հա­մար նախ պի­տի հաս­տատ­վեր
զի­նան­շա­նը: Կա­րճ ժա­մա­նակ ան­ց, հու­
լի­սին, Հայաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թյու­նը,
լսե­լով ՆԳ նա­խա­րա­րի զե­կու­ցու­մը պե­
տա­կան զի­նան­շա­նի մա­սին, ո­րո­շո­ւմ է.
«­Հաս­տա­տել ներ­կայաց­ված զի­նան­շա­
նը: Հա­նձ­նա­րա­րել ա­կա­դե­մա­կան Տա­
մա­նյա­նին և նա­խա­րար­նե­րի խո­րհր­դի
քար­տու­ղար Հ. Տևե­ճյա­նի­ն՝ կազ­մ ե­լու
հա­մա­պա­տաս­խան օ­րի­նա­գիծ զի­նան­
շա­նի նկա­րագ­րու­թյան մա­սին՝ հա­ջո­րդ
նիս­տին ներ­կայաց­նե­լու հա­մար:
Ս. Վրա­ցյա­նը գրո­ւմ է. «Յու­լ ի­սին կա­
ռա­վա­րու­թիւ­նը հաս­տա­տեց ա­կա­դե­մի­
կոս Ալ. Թա­մա­նե­ա­նի եւ նկա­րիչ Կո­
ջոյե­ա­նի գծած Հայաս­տա­նի պե­տա­կան
զի­նան­շա­նի /­գեր­բի/ նա­խա­գի­ծը: Զի­
նան­շա­նի կե­նտ­րո­նո­ւմ կար վա­հա­նձեւ
մի տա­րա­ծու­թի­ւն՝ բա­ժան­ւած չո­րս մա­
սի. Իւ­րա­քան­չ ի­ւր մա­սո­ւմ տե­ղաւոր­ւած
էր հին Հայաս­տա­նի չո­րս ան­կախ շըր­
ջան­նե­րից մե­կի զի­նան­շա­նը՝ Ար­տա­շի­
սե­ան, Ար­շա­կու­նե­ան, Բագ­րա­տու­նե­ան,
Ռու­բի­նե­ան: Մէջ­տե­ղ ը դր­ւած է­ին մեծ ու
փո­քր Մա­սիս­նե­րը եւ նրա­նց վե­րև՝ Հ. Հ.
Տա­ռե­րը: Վա­հա­նի աջ ու ձախ կող­մ ե­րը
բռ­նել է­ին մի ար­ծիւ եւ մի ա­ռի­ւծ, իսկ նե­
րք­ևը՝ սո­ւր, գրիչ, հաս­կեր և շղ­թայ»:­
Ըն­դ ո­ւն­ված զի­նան­շա­նը նույ­պես լուրջ­
դժ­գ ո­հու­թյո­ւն­ներ ու ա­ռար­կու­թյո­ւն­
ներ ծնեց թե՛ կա­ռա­վա­րու­թյան մեջ և թե՛
դր­սո­ւմ: Ո­մա­նք դժ­գ ոհ է­ին զի­նանշա­
նի գա­ղա­փա­րից. նրա­նք պն­դ ո­ւմ է­ին,
որ այն չի հա­մա­պա­տաս­խա­նո­ւմ ներ­
կայիս Հայաս­տա­նի պա­րզ, ռամ­կա­վար,
ա­ռա­ջա­դեմ ո­գ ո­ւն: Ան­գամ հն­չո­ւմ է­ին
կար­ծիք­ներ, թե այս զի­նան­շա­նը հա­
կա­սո­ւմ է պատ­մա­կան ճշ­մար­տու­թյա­նը,
և որ հայոց մեջ երկգլ­խա­նի ար­ծի­վը, և
ար­ծի­վն ընդ­հան­րա­պես, ըն­դ ո­ւն­ված չի
ե­ղել: Ի հա­վաս­տո­ւմն այս ա­մ ե­նի՝ աս­
վո­ւմ էր, որ Տիգ­րան Մե­ծը, օ­րի­նակ, իր
թա­գի վրա կրո­ւմ էր ա­ղավ­նի­նե­րի և ոչ
ար­ծիվ­նե­րի պատ­կեր­ներ: «Եւ, վեր­ջա­
պես, այն չէր գո­հաց­նո­ւմ մա­րդ­կա­նց
գե­ղա­սի­րա­կան պա­հա­նջ­նե­րին, իր մէջ
պա­րու­նա­կո­ւմ էր շատ կեն­դա­նի­ներ.
«­կա­տա­րե­ալ գա­զա­նա­նոց» սրա­խօ­սո­ւմ
է­ին ո­մա­նք»,- գրո­ւմ է Վրա­ցյա­նը: Ինչ­ևէ,
ինչ­պես դրո­շի պա­րա­գայո­ւմ, այս դեպ­
քո­ւմ էլ կա­ռա­վա­րու­թյու­նը հապ­ճեպ ըն­
դու­նո­ւմ է ժա­մա­նա­կա­վոր զի­նան­շա­նը՝
վե­րջ­նա­կան հաս­տա­տու­մը թող­նե­լով
սահ­մա­նա­դիր ժո­ղո­վ ին: Հու­լ ի­սի 27-ին
ար­դեն, ՀՀ ԱԳ նա­խա­րա­րու­թյու­նը շըր­
ջա­բե­րա­կա­նով հայ­կա­կան դի­վա­նա­գի­
տա­կան ներ­կայա­ցու­ցիչ­նե­րին է ու­ղար­
կո­ւմ զի­նան­շա­նի լու­սան­կա­րը, ո­րը և
շու­տով դր­վո­ւմ է շր­ջա­նա­ռու­թյան մեջ: