խորհրդանշաններ
Հայաստանի ազգային արխիվ
Հայաստանի ազգային արխիվ
Հայաստանի ազգային արխիվ
Մարտիրոս Սարյանի դրոշի առաջարկած տարբերակ Մարտիրոս Սարյանի դրոշի առաջարկած տարբերակ Մարտիրոս Սարյանի դրոշի առաջարկած տարբերակ
տրա մադ րել :
Հայաս տա նի Հան րա պե տության դրո շը .
Այ նու հան դե րձ , ար տա հայտ վել են կար ծիք ներ , ե ղել են ո րո շա կի քն նարկո ւմ ներ ու քվե ար կու թյո ւն ներ , բայց խի ստ ժլատ տե ղե կու թյո ւն ներ են պահպան վել դրո շի գույ նե րի ընտ րու թյան վե րա բե րյալ քն նար կո ւմ նե րի մա սին : Ժա մա նա կա կից նե րից մե կի վկայությա մբ ՝ վար չա պետ Հ . Քա ջազ նու նին և ներ քին գոր ծե րի ( ՆԳ ) նա խա րար Ա րամ Մա նու կյա նը , խնդ րի ա վե լի հիմ նա վոր ված լու ծո ւմ գտ նե լու նպատա կով , դի մո ւմ են Ա մե նայն Հայոց Կա թո ղի կոս Գե ո րգ Ե-ին : Ար դյո ւն քում ձևա վոր վո ւմ է մի հա նձ նա խո ւմբ ՝ Հ . Մա նան դյա նի , Ս . Մալ խա սյան ցի և մի քա նի էջ մի ած նա կան գիտ նա կան մի ա- բան նե րի մաս նակ ցու թյա մբ : Հա նձ նախո ւմ բը հան գո ւմ է ո րոշ մա ն ՝ հի մն վե լով հայոց պատ մա կան դրոշ նե րի հե տա զոտու թյան վրա : Վար չա պետ Ս . Վրա ցյա նի վկայությամբ ՝ ե ռա գույն դրո շը , որ պես խո րհըրդան շան , ըն դո ւն վել է 1918 թ . հու լի սի ն ՝ Թիֆ լի սի և Եր ևա նի Ազ գային խորհուրդ նե րի ՝ Եր ևա նո ւմ կայա ցած խա ռը նիս տե րո ւմ : « Հաս տատ ւեց Հայաս տանի ազ գային դրօ շա կը ՝ հո րի զո նա կան կար միր , կա պույտ ու նա րն ջի գոյ նե րով : Դրօ շա կի ձեւի եւ գոյ նե րի շո ւրջ ե ղան բա ւա կան եր կար խո րհր դակ ցու թի ւններ . ի նկա տի առն ւե ցին հայոց պատմա կան դրօ շակ նե րը , լս ւեց հայ կա բան Ստ . Մալ խա սե ա նի հիմ նա ւոր ւած զեկու ցու մը հայ կա կան դրօ շա կի մա սին և , ի վեր ջոյ , ո րոշ ւեց ըն դու նել վե րոյիշե ալ ե րեք գոյ նե րը ՝ պայ մա նով , որ վերջ նա կան հաս տա տու մը կա տար վի սահ ման դիր ժո ղո վի կող մից , ո րը պէ տք է գու մար ւէր Հայաս տա նի եր կու հատւած նե րի մի ա ցու մից յե տոյ »: Գույ նե րի վե րա բե րյալ կային ո րոշ տա րա կար ծությո ւն ներ : Սա կայն կա ռա վա րու թյու նը հաս տա տել էր կար միր , կա պույտ , նարըն ջա գույն հո րի զո նա կան ե րիզ նե րով դրո շը ՝ վե րջ նա կան լու ծու մը ա պա գային թող նե լով : Ցա վոք , նրա նց պատ կերաց րած ա պա գան այդ պես էլ չե կավ , ու սահ մա նա դիր ժո ղո վն այդ պես էլ չկայա ցավ : Ճի շտ է ՝ հո րի զո նա կան կար միր , կապույտ ու նա րն ջա գույ նի դա սա վո րությու
նը « ար դի ւնք էր քւէ ար կու թե ան պա տա հա կա նու թե ան », բայց յու րաքան չյո ւր գույնն իր մեջ ու ներ խորհո ւրդ ու պատ մու թյո ւն : Ե ռա գույ նին կո ղմ քվե ար կած պատ գա մա վոր նե րն ա սո ւմ է ին , որ դրո շի կար միր հատվա ծը խո րհր դան շո ւմ է մեր ժո ղո վր դի թա փած ա րյու նը , կա պույ տը ՝ մեր երկրի կա պույտ ու խա ղաղ եր կին քը , իսկ նա րն ջի կամ ոս կու գույ նը ՝ ցո րե նի , հայ ժո ղո վր դի աշ խա տա սի րու թյան , քա րից հաց քա մե լու խոր հո ւրդն ու նի : Ե ռագույն դրո շը նաև ա պա գայի պատ գամ էր պա րու նա կո ւմ իր մեջ , կո դա վոր ված ին ֆոր մա ցի ա ՝ ա րյու նով ա զա տու թյուն ձե ռք բե րած հայ ժո ղո վո ւր դը պի տի ապ րի ու ա րա րի խա ղաղ երկն քի ներքո : Դ րո շի գույ նե րի քն նա րկ ման ժա մա նակ մի շա րք պատ գա մա վոր ներ ա ռար կությո ւն ներ ու նե ի ն ՝ կապ ված նա րն ջի գույնի հետ : Նրա նք մտա վա խու թյո ւն է ին հայտ նո ւմ , որ Հայաս տա նո ւմ դժ վար կլի նի այդ գույ նի կտոր գտ նել : Ա ռաջարկ վեց նա րն ջա գույ նը փո խա րի նել կա նա չով , ո րը մեր պատ մա կան գույնե րից մե կն է : Ըստ Ս . Վրա ցյա նի , նարն ջա գույ նը հատ կա պես պա շտ պա նո ւմ էր Հ . Քա ջազ նու նին : Նրա աչ քին դո ւր էր գա լիս կար միր , կա պույտ , նա րն ջագույն հա մադ րու թյու նը , նա այս ե ռա միաս նու թյու նը հա մա րո ւմ էր ճա շա կով : Սա կայն , ըստ է ու թյան , ե ռա գույն դրոշն այն քան էլ պա տա հա կան քվե ար կության ար դյո ւնք չէր : Դե ռևս 1773 թ . հեռա վոր Հնդ կաս տա նի Մադ րաս քաղա քո ւմ լույս տե սած Շա հա միր Շահա մի րյա նի « Ո րո գայթ փա ռաց » -ում ներ կայաց ված էր ան կախ Հայաս տա նի ստե ղծ ման նա խա գի ծը : Այս տեղ տր ված էր նաև ա պա գայի Հայաս տա նի դրոշի նկա րագ րու թյու նը : Նա խա տես ված էր ու նե նալ ե ռա գույն դրո շ ՝ կար միր , կա պույտ և դե ղին գույ նե րով : Այս գունային հա մադ րու թյա մբ պի տի լի ներ նաև բա նա կի հա մազ գես տը : Ի դեպ , սա ա ռա ջին ե րան գա վոր դրո շն էր հայոց պատ մու թյան մեջ : Մի նչ այդ հայ կական դրոշ նե րը մի ա գույն են ե ղել : Հայաս տա նի ազ գային ար խի վո ւմ պահպան վել են նաև գե ղան կա րիչ Մար տիրոս Սա րյա նի ա ռա ջար կած դրո շի էսքիզ նե րը : Սա րյա նը ներ կայաց րել էր 3 տարբե րա կ ՝ եր կու սը ՝ ծի ա ծա նի գույ ներով , և մե կը ՝ ե ռա գույն ՝ կար միր , դեղին , կա պույտ հեր թա կա նու թյա մբ : Այս ա ռի թով իր նա մա կո ւմ նա ա սում է , որ մեր ազ գային դրո շը , ինչ պես ի րեն փո խան ցել է Հայոց խո րհր դարա նի ան դամ Մար տի րոս Հա րու թյունյա նը , « խորհր դան շո ւմ է ծի ա ծա նը », և հա վե լո ւմ , որ ա մեն դեպ քո ւմ ՝ ան գամ ե ռա գույն տար բե րա կով , մեր դրո շը խոր հըր դան շո ւմ է ծի ա ծա նը , քա նի որ ծի ա- ծա նի հիմ նա կան գույ նե րը կար մի րը , դե ղի նն ու կա պույտն են , իսկ մնա ցա ծը լրա ցու ցիչ են : « Իմ կար ծի քով , մե զ ՝ որ պես արեվե լյան ժո ղո վր դի , չա փա զա նց կպատ շա ճեր բազ մա գույն դրոշը , որն ի հայտ է բե րո ւմ ին քը` չըքնաղ և հա վե րժ գե ղե ցիկ ծի ա ծա նը : Նա մա կին կցո ւմ եմ ե րեք ջրա նե րկ պատ կեր ներ , որ տեղ ա մեն ինչ պա րզ է : Ա լեք սա նդր Ի վա նո վիչ ( Խա տի սյանխմ բագ րու թյո ւն ), դի մե լով Ձեզ , որպես հին հա սա րա կա կան գո րծ չի և կրթ ված մար դու , որ գլ խա վո րո ւմ է մեր կա ռա վա րու թյու նը , հու սով եմ , որ Դո ւք ա նու շադ րու թյան չեք մատ նի դի տո ղու թյո ւն նե րս և Ձեր ու ժե րի նե-
2 ( 22 ) 2013
21